1 januari 2002 door Saskia Nihom-Nijstad

Ons middelste kind verpest de sfeer. Hoe verbeteren we zijn gedrag? (3½, 7 en 8 jr)

We hebben drie jongetjes, in de leeftijd van 3½, 7 en 8 jaar. De middelste van 7 kan soms erg moeilijk voor zichzelf zijn. Dat uit zich onder andere in snel boos worden, en weglopen wanneer hij een standje krijgt. En wanneer we iets gaan ondernemen met elkaar, kan hij eigenlijk nooit leuk reageren. Dit gaat heel vaak moeilijk.

Hoe kunnen wij dit als ouders verbeteren? Zijn er eventueel boeken waarin wij hier meer over kunnen lezen?

Groei en ontwikkeling

11x originele manieren om oefenen met lezen leuker te maken

Antwoord

U heeft de indruk dat uw middelste zoon het zichzelf en de overige gezinsleden soms erg moeilijk maakt. Dit verschijnsel komt veel voor. Om te begrijpen wat er precies gebeurt, zal ik eerst iets vertellen over de plaats van een kind in het gezin. Misschien helpt dat om het gedrag van uw middelste kind beter te begrijpen. Daarna geef ik een aantal tips, waardoor de interactie en het samenspel tussen de gezinsleden kan verbeteren.

Het oudste kind

Het oudste kind in een gezin heeft ooit in een paradijselijke wereld geleefd. Hij kreeg de volle aandacht van zijn ouders. Als eerstgeborene wordt hij beschouwd als het meest bijzondere in het leven van zijn ouders.

Ouders gaan met hun oudste kind zeer zorgvuldig om en projecteren hun verlangens en hun dromen op dat kind. Het krijgen van een volgend kind is nooit meer zo'n heftige ervaring als het krijgen van de eerste.

De komst van het tweede kind, die nu alle aandacht van de ouders opeist, heeft voor het oudste kind tot gevolg dat hij van de troon wordt gestoten. Hij moet zijn plek en de aandacht gaan delen.

Om de aandacht terug te verdienen, gaat een oudste kind presteren. Daarnaast wordt van hem verwacht dat hij het goede voorbeeld geeft en krijgt hij meer eigen verantwoordelijkheid. Zo ontstaat een ambitieuze en serieuze persoonlijkheid, die óf erg bazig is tegen zijn broertjes en zusjes, óf juist erg hulpvaardig.

Het jongste kind

Het jongste kind vormt zijn persoonlijkheid mede door de rol die het oudste kind al heeft. Het oudste kind kan altijd alles beter en sneller, dus het jongste kind heeft haast. Het jongste kind ontwikkelt zich meestal competitief. Het jongste kind wordt óf als de Benjamin behandeld, óf het wordt op de kop gezeten door zijn oudere broers en zussen, waardoor hij zich minderwaardig kan gaan voelen.

Vaak zijn jongste kinderen creatief, omdat zij zichzelf hebben moeten leren iets te bedenken waardoor ook zij de aandacht van de ouders kunnen opeisen.

Het middelste kind

Het middelste kind in een gezin is vaak de verliezer in de strijd om de aandacht. Hij heeft nóch de uitzonderingspositie van het oudste kind, nóch die van de Benjamin. Zeker als er weinig leeftijdsverschil is tussen de kinderen, valt het middelste kind tussen de wal en het schip.

Deze 'sandwich-kinderen' zijn extra gevoelig voor onrecht, minder zelfverzekerd en minder vertrouwd en verbonden met hun ouders dan hun broers en zussen. Voor hen zijn familie-besognes niet zo nodig. Ze zoeken hun contact liever bij vriendjes en vriendinnetjes.

Sandwich-kinderen leren van jongs af aan onderhandelen. Ze weten immers wat het is om iemand boven je te hebben, die alles beter kan, en iemand onder je die alles mag. Middelste kinderen zijn goed in het oplossen van ruzies, ze zijn sociaal en worden daarom ook wel vredestichters genoemd.

De plaats die de vader en de moeder zélf in hun ouderlijk huis hadden, speelt ook weer een rol in hun eigen gezin. Zo kan bijvoorbeeld een ouder die thuis het jongste kind was, minder goed aanvoelen hoe het is om – bijvoorbeeld – het middelste kind te zijn.

Tips

Als het goed is, begrijpt u nu een beetje hoe het werkt. Maar u wilde meer. Namelijk een antwoord op de vraag wat je er in de praktijk aan kan dóen. Daarvoor zijn de onderstaande tips bedoeld.

• Het is van groot belang dat ouders hun kinderen duidelijk maken dat vaardigheden in principe niets te maken hebben met leeftijd. Het kan heel goed zijn dat uw middelste kind iets anders kan dan zijn oudere broer.
• Kijk naar ieder kind als een individu. Baseer uw verwachtingen op de sterke kanten van het kind, en niet op de plaats die het kind inneemt in het gezin. Verwacht niet van uw middelste zoon dat hij net zo reageert als zijn twee broers.
• Vermijd uw middelste kind te zien als het moeilijke kind van de drie. Ieder kind heeft zijn eigen temperament. Het kan zijn dat uw zoon minder makkelijk van aard is dan zijn broers. Het is vaak zo dat het kind met het minst makkelijke karakter de sfeer in huis bepaalt. En dat is nou juist zo moeilijk...
• Erken de gevoelens van uw kind. Geef uw kind de ruimte en moedig hem aan zijn gevoelens over zijn broertjes te uiten. Is uw zoon boos, help hem dan te verwoorden op wie of wat hij boos is. Je broers vervelend vinden is toegestaan!
• Probeer de drang te bedwingen om uw kinderen met elkaar te vergelijken. Zeg dus nooit: "Kijk naar je broer, hij begrijpt / doet / luistert wél", etc.
• Prijs het gewenste gedrag van uw middelste kind zo veel mogelijk. En probeer zo min mogelijk aandacht te schenken aan zijn ongewenste gedrag.
• Behandel uw kinderen niet als gelijken, maar kijk naar de behoeftes van ieder kind apart. Het ene kind eet graag veel, het andere weinig. Het ene kind slaapt als een roos, het andere wordt een paar keer per nacht wakker. Het ene kind kan zich goed zelf vermaken, het andere heeft daar hulp bij nodig. Het ene kind is altijd opgewekt en goed gehumeurd, het andere is soms wat stil en in zichzelf gekeerd. Dit kan allemaal in één en hetzelfde gezin.
• Leer uw kinderen naar elkaar te luisteren, zonder meteen commentaar te geven. Maak er bijvoorbeeld één keer in de week een kringgesprekje van en doe als ouders zelf ook mee. Laat ieder gezinslid iets vertellen wat hij die week heeft meegemaakt. Let op dat iedereen het gevoel heeft dat hij aan de beurt is geweest en dat zijn verhaaltje net zo belangrijk is voor de anderen en andersom.

Succes met het reilen en zeilen van uw jongens!