1 januari 2000 door Ward van Alphen
Mijn dochter (4 jaar, groep 3) is sinds enige tijd ontzettend bang voor een 'invasie' uit de ruimte. Ze is gefascineerd door de muziek en het verhaal van War of the Worlds (invasie van Mars). Bovendien weet ze van de theorie dat de dinosaurussen zijn uitgestorven door een meteoriet-inslag.
Ze heeft ons gevraagd ruimtespulletjes te kopen zodat ze aan het aardoppervlak kan ontsnappen als dat nodig blijkt. We hebben haar verteld dat er geen leven op Mars is en dat er geen meteoriet nadert. Maar ze zegt dat de aarde steeds opnieuw om de zon draait, dat er elke dag dus een nieuwe dag is en dat daarom nooit te voorspellen is wat er zal gebeuren.
Ze slaapt slecht en alleen met haar licht aan. Wat kan ik doen om haar angst weg te nemen?
Allereerst vraag ik mij af of uw dochter niet toevallig 6 jaar is en in groep 3 zit, of vier jaar en in groep 1, of wellicht is ze wel hyperintelligent en is ze daadwerkelijk 4 jaar en zit ze in groep 3.
Sorry, grapje, maar ook wel een serieus punt, omdat er kinderen zijn die heel slim zijn, of heel slim lijken, maar waarbij hun emotionele ontwikkeling bij de intellectuele ontwikkeling achterloopt. En je hoeft nog niet eens van achterlopen te spreken. Vaak is de emotionele ontwikkeling leeftijdsadequaat, maar hebben kinderen nog niet de vaardigheden ontwikkeld om allerlei ingewikkelde gedachten te hanteren. Dit even terzijde, want ik weet in het geheel niet of dit ook op uw kind van toepassing kan zijn.
En wat zijn kinderen toch eigenlijk slim, want elke dag is inderdaad een nieuwe dag, je weet nooit wat er gaat gebeuren. Wellicht kijkt u wel eens naar Discovery Channel: als je ziet wat voor een natuurrampen ons allemaal kunnen overkomen, daar word je toch weer even bescheiden van. En wie zegt dat er niet toch leven op Mars is? U kent het verhaal van de massale paniek die ontstond toen "The War of the Worlds" als hoorspel op de Amerikaanse radio werd uitgezonden? Daarbij ging het om volwassen mensen, nota bene!
Dit soort angsten zijn normaal voor kinderen van 4-5-6 jaar. Ik herinner me nog zelf hoeveel indruk de landing van de Apollo 11 op de maan op mij gemaakt heeft, en het hele circus eromheen. Dat gebeurde natuurlijk allemaal 's nachts (denk ik), wij mochten er voor op blijven. Maar voor een kind is dit tijdstip niet ideaal om de realiteit op waarde te kunnen schatten: het is donker, je bent moe, er is spanning -- ook bij de volwassenen.
Ik heb heel lang een nare droom gehad rond dit thema. Later besef je dat dat ook met andere zaken dan de TV-uitzending op zich te maken had. Maar de hier genoemde bijzondere omstandigheden speelden zeker een rol.
Waarom maken wij ons niet druk over zaken als een meteoriet-inslag? Als het goed is, zouden we er ons wel druk om moeten maken, maar dan op een rationele manier. (Het in kaart brengen van die jongens, onderscheppingsmanieren vinden, je gaat er eens een keer naast vliegen, je landt er eens een keer op. Met dit soort dingen is de NASA ook bezig).
Je gaat niet elke dag zitten klappertanden vanwege de komeetinslag, omdat dat geen zin heeft. De kans erop is heel klein, als het morgen gebeurt, kunnen we er toch niets meer aan doen, etc. Je schuift deze angsten ter zijde.
Misschien is het realistischer om je voor te stellen hoe mensen leven naast een vulkaan. Misschien kunnen deze mensen hier alleen leven als ze ergens tegen zichzelf zeggen: "voorlopig komt er toch geen uitbarsting, en als het gebeurt hebben we nog voldoende tijd, etc." Zonder zelfbedrog kunnen we niet leven.
Kinderen moeten ook leren angsten ter zijde te schuiven, desnoods door middel van zelfbedrog, en over te gaan tot de orde van de dag, zoals naar bed gaan en slapen. Daar past natuurlijk bij dat je als ouder tegen je kind zegt dat er geen enge Marsmannetjes zijn die je komen halen --los van of je er in gelooft of niet.
Maar ik moet ook denken aan een vraag die ik een keer heb beantwoord voor een vader die een kind had die bang was voor een heks op de kast. Ze hadden ook allerlei dingen bedacht om die heks weg te jagen of onder controle te houden, een soort bezweringsrituelen eigenlijk. Ik heb toen geadviseerd om daarmee door te gaan als het aansloeg. Ben benieuwd wat er van geworden is.
Maar wat uw vraag betreft zou je dus kunnen bedenken dat het uw dochter kan helpen om mee te gaan in haar ideeën om ruimtespulletjes te kopen. Het is een manier om met haar angsten om te gaan, tenslotte. En de lamp aan 's nachts: dat kan ook geen kwaad, een tijdje lang. Wellicht is het langzaam om over te gaan naar een waaklampje, of de deur op een kier en het licht in de gang aan.
Al brainstormend: goede zware gordijnen waar geen licht door komt helpt soms om de prikkels van buiten te verminderen en bovendien ben je veilig want ze kunnen je dan ook niet zien.
En besteed er ook weer niet al te veel tijd aan, want een kind heeft er ook behoefte aan dat de ouders grenzen stellen op dit gebied, als ze het zelf nog niet kunnen.
En geen enge films kijken voor het slapen gaan! Het grappige is dat wat oudere kinderen juist weer de angsten gaan opzoeken, in bed stiekem griezelboeken lezen, etc. Dat is ook niet erg en ook wel goed, omdat uiteindelijk de manier om met angsten om te leren gaan niet is om ze altijd voor te zijn of ze te ontlopen, maar juist door er op af te gaan.
Succes er mee.
