28 september 2007 door Annelou de Vries

De dochter van mijn vriend heeft angsten als ze bij ons is. Wat moeten we doen? (10 jr)

Mijn vriend heeft twee dochters, van 8 en 10. Beiden hebben ze last van de echtscheiding, met name door de reacties van hun moeder. Ikzelf heb een zoontje van 7.

De oudste dochter heeft nu opeens problemen om bij ons te komen (eens per 14 dagen). Ze wil haar moeder niet alleen laten, want misschien overkomt moeder dan wat. Afgelopen weekend kwam ze, en wou ze vrijdagavond niet eten, terwijl ze steeds zei dat ze wel honger had. Maar toch wou ze niet eten. Na lang vragen en veel huilbuien zei ze dat ze bang was dat wij ontvoerd waren en dat er andere mensen in ons zaten en dat het eten vergiftigd zou zijn.

Ze heeft ook heel erg last van allerlei dingen. Ze hoort bijvoorbeeld dat er iemand ziek is, en dan denkt ze dat zij dat ook krijgt. Mijn zoontje (7 jaar) had afgelopen zomer krentenbaard en toen durfde ze niet te komen. Ze kijkt wel 20 keer op een dag in de spiegel of haar ene oog niet groter is dan het andere. Ze is bang dat haar haar uitvalt, etc.

De aanval van haar van vrijdagavond duurde tot 2.00 uur 's nacht want ze durfde niet te gaan slapen. Ze wou ook steeds naar haar moeder. Dit heeft natuurlijk ook te maken met de overgang van moeder weer naar vader.

We weten niet hoe we op haar moeten reageren als ze zo doet. Soms wil je haar wel oppakken en terugbrengen naar moeder. Maar is ze daar mee geholpen? Wij weten het niet. Ze is ook heel erg bang dat ze dood gaat.

Deze gedachten heeft ze ook wel bij haar moeder, maar dan kan ze er mee omgaan en is de omgeving natuurlijk vertrouwd. Ze vindt het wel leuk bij ons maar heeft er grote moeite mee om haar moeder alleen achter te laten. Want als moeder wat overkomt, dan is zij er niet bij.

Je merkt ook dat er thuis veel zaken met haar (misschien onbewust) worden besproken die ze eigenlijk beter niet kan weten of horen.

Ik heb de GGZ [geestelijke gezondheidszorg - red.] gebeld, maar dan moet je een doorverwijzing van de huisarts hebben. Ik heb de huisarts gebeld, maar die heeft mij doorverwezen naar Bureau Jeugdzorg. Bureau Jeugdzorg kan niets voor ons doen, en zegt dat we maar contact moeten opnemen met de GGZ.

Wat moeten we nu doen?

Antwoord

Als ik uw uitgebreide verhaal lees, dan kan ik me goed inleven in uw zorgen over de 9-jarige dochter van uw vriend. Ze heeft angsten, ze heeft een echtscheiding meegemaakt en ze vindt het moeilijk om zonder haar moeder te zijn.

Hoewel het voor de hand ligt om te denken dat al deze dingen met elkaar te maken hebben, hóeft dat niet zo te zijn. Ik zal daar straks uitvoerig op ingaan. Hoe dan ook is het echter wel het beste als de vader en de moeder samen overleggen over de aanpak, en dat u zelf wat op de achtergrond blijft.

Angststoornis of angstreactie?

Alhoewel het altijd moeilijk is om uit een beschrijving een goed beeld te vormen, zouden de angsten die u beschrijft kunnen passen bij een angststoornis. Ze staan namelijk wel erg ver van de realiteit, lijken niet alleen bij u maar ook op andere plaatsen voor te komen, en het meisje lijdt er sterk onder.

Om echt een goed beeld te krijgen van de angsten, zou u moeten weten of ze haar ook belemmeren in haar gewone doen en laten, op school en thuis bij haar moeder. Je zou dus ook het verhaal van de school en de moeder moeten weten. Maken zij zich ook zorgen?

Als ze zich verder goed ontwikkelt, vriendinnetjes heeft en vrolijk is, dan zou ik me wat minder zorgen maken en lijkt er niet zozeer sprake van een stoornis, maar meer van een angstreactie.

Wat kun je doen?

Los van de vraag of het nu om een angststoornis of een angstreactie gaat, zal de eerste stap moeten zijn dat de vader en de moeder samen het probleem bespreken, en gaan bedenken hoe ze hun dochter kunnen helpen. Eventueel kunnen de nieuwe partners daar ook bij betrokken worden, hoewel stiefdeskundigen daar meestal huiverig voor zijn. Als het al gebeurt, moeten alle betrokken het er in ieder geval over eens zijn dat het nuttig zou kunnen zijn.

Als de ouders er onderling niet goed uitkomen wat er het beste gedaan kan worden, kunnen ze misschien ook advies inwinnen bij school. Daar kennen ze het meisje immers ook goed. Als de school vindt dat er professionele hulp nodig is, wat ik mij goed zou kunnen voorstellen, dan kun je op zoek gaan naar passende hulp.

Professionele hulp

U schetste een wat Kafkaiaans beeld van organisaties die in een kringetje naar elkaar verwijzen, maar de eerste stap zal toch moeten zijn: de huisarts, of eventueel Bureau Jeugdzorg. Ik zal u uitleggen hoe dat geregeld is.

In principe begin je altijd bij de huisarts. In sommige regio's kan de huisarts echter niet rechtstreeks doorverwijzen naar de GGZ omdat er is afgesproken dat er eerst door Bureau Jeugdzorg in kaart gebracht moet worden wat een kind nodig heeft. Als zij dat nodig vinden, schakelt Bureau Jeugdzorg dan de GGZ in. Het klopt dus niet dat Bureau Jeugdzorg niets voor u kan doen. Ik zou dit nogmaals bespreken met de huisarts.

Een andere mogelijkheid is dat je op zoek gaat naar een zelfstandig gevestigde (kinder)psychotherapeut in de buurt (te vinden via www.nvvp.nl). Zo iemand zal eerst enkele gesprekken willen voeren met zowel het kind als de ouders, om goed te achterhalen wat er aan de hand is. Daarna wordt een plan van aanpak gemaakt, dat waarschijnlijk uit ouderbegeleiding en psychotherapie zal bestaan.

Maar waar u ook komt; altijd zal men zowel de moeder als de vader erbij willen betrekken.

Echtscheiding

Een scheiding is een zeer ingrijpende gebeurtenis. Het is dus niet verwonderlijk dat kinderen na een scheiding vaak een emotionele reactie vertonen. Het is heel goed mogelijk dat de dochter van uw vriend zo angstig is geworden als gevolg van de scheiding, en dat ze haar moeder sindsdien niet goed meer achter durft te laten. Maar zoals gezegd: het hóeft niet.

Alle kinderen hebben angsten, dat hoort nu eenmaal bij hun ontwikkeling. En sommige kinderen hebben een aangeboren gevoeligheid om meer dan gemiddeld angstig te zijn. In bepaalde gevallen kunnen ze dan een angststoornis ontwikkelen. Soms gebeurt dat in reactie op erge dingen die zij meemaken in hun leven, maar vaak is zo'n relatie met een uitlokkende gebeurtenis toch niet goed te leggen.

Over scheidingen weten we dat niet de scheiding zélf tot problemen lijkt te leiden, maar vooral de ruzies die de ouders hebben, en wat ze daarvan zien en merken. Dus: als gescheiden ouders hun conflicten buiten de kinderen kunnen houden, en zelf hun leven op orde krijgen, dan lukt het de kinderen meestal wel om ook hún leven weer op te pakken en zich vrij en goed te ontwikkelen.

Terugbrengen?

U vertelde dat u denkt dat de manier waarop de moeder met haar dochter omgaat, een deel van het probleem in stand houdt. Helaas vertelde u er niet bij waaróm u dat denkt, maar het zou kunnen natuurlijk. Bedenk echter wel dat u vanaf een afstand, zonder er zelf bij te zijn, erg moeilijk kunt beoordelen wat daar precies gebeurt. Daarnaast moet u zich realiseren dat angstige kinderen een beschermende reactie oproepen bij hun ouders. Er is dus een wisselwerking.

Ook uzelf vertoont zo'n beschermende reactie. U vraagt zich bijvoorbeeld af of het misschien niet beter is om het meisje naar haar moeder terug te brengen als zij zo angstig is. Ik moet eerlijk zeggen dat ik dat (tijdelijk) nog niet eens zo gek idee zou vinden. Voor haar is het goed en fijn om bij haar vader te kunnen zijn, en zich daar ook goed te voelen. Maar als de angsten bij jullie steeds zó erg zijn, dan kan dat voor haar een dermate nare ervaring worden, dat het doel niet bereikt wordt.

Tussenoplossing

Soms kan een tussenoplossing zijn dat een kind een tijdje wat kortere periodes achter elkaar weg van de moeder is. Of, als vooral de avonden en nachten problemen geven, dat ze even niet meer blijft slapen.

Een en ander moet echter niet ertoe leiden dat ze minder bij haar vader kan zijn. En éérst moeten de ouders om de tafel gaan zitten om te bedenken hoe ze het angstprobleem willen aanpakken, en hoe ze daar eventueel hulp voor gaan zoeken.

Succes ermee!