4 februari 2005 door Aleid Grijpma

Hoe help ik mijn puberdochter bij het verwerken van haar nare ervaringen? (16 jr)

Hoe kan ik mijn dochter (bijna 16) helpen bij het verwerken van enkele moeilijke ervaringen? Ik zal de gebeurtenissen hieronder beschrijven.

• Een jongen uit haar klas (die ze al kende van de basisschool), is overleden doordat zijn lichaam z'n donorhart afstootte.

• Daarna werd er een meisje vermoord die ze kende uit ons dorp.

• Een vriendin/klasgenootje is van de ene dag op de andere plotseling verdwenen. Het gezin dook onder op een geheim adres. Het bleek dat de vader van dat vriendinnetje verdacht werd van de moord op het meisje uit het dorp. Mijn dochter kende die man en had voor die tijd ook met hem gesproken. Hij was de oom van het vermoorde meisje. Hij heeft inmiddels bekend.

• Toen: haar opa (57), mijn stief-schoonvader, heeft zich buitenslands opgehangen. Hieraan voorafgaand zijn er vreemde dingen gebeurd. Mijn schoonmoeder, sterk vermagerd (43 kg) heeft direct na thuiskomst drie maanden bij ons ingewoond. Ze was erg ziek én getraumatiseerd. (Mijn dochter zegt dan ook: dat is mijn oma niet! Ze praat niet als oma en ze ziet er niet uit als oma.)

• Daarna: met de jongen met wie ze praatte op MSN over alles wat haar bezighield, heeft haar gezegd dat hij niks meer met haar te maken wilde hebben en dat hij nog nooit wat om haar had gegeven.

Deze dingen zijn allemaal in 2003 gebeurd. Onze dochter heeft zich al die tijd flink gehouden, maar nu ze diegene kwijt was die ze vertrouwde, stortte als het ware haar wereld in. Gelukkig vertrouwt ze mij ook de meeste dingen wel toe. Maar ze geeft zelf aan niet te weten hoe ze dit alles verwerken moet.

Het is nu een jaar geleden dat opa is overleden en de rust is nog lang niet terug in ons gezin. Mijn man en ik zijn ons ervan bewust geworden dat we verkeerd bezig waren. Dat we minder tijd moeten besteden aan het steunen van zijn moeder, en meer écht thuis moeten zijn voor onze kinderen. Ik ben namelijk bang dat onze dochter niet langer weerstand kan bieden aan drugs en alcohol (op school!) waardoor haar situatie nog verder kan verergeren.

• Tot slot nóg een nare ervaring van mijn dochter. Na de dood van Van Gogh kwam mijn dochter uit voor haar mening, en werd ze uitgescholden voor rasverneuker en bedreigd door klasgenoten. Bij school heeft een voor haar onbekende jongen zijn hand als een pistool tegen haar hoofd gehouden met de mededeling: rot op naar je eigen land, anders... BOEM!

Mijn dochter is inderdaad iets getint. Bij mijn man in de familie zijn er wel meer; we weten niet hoe dat zo komt. Maar voor het voorval maakt dat verder niet uit.

Opvoeding en gedrag

Desirée’s kind was depressief: ‘Tot in details vertelde hij me dat hij dood wilde.’

Op zich kan ze de meeste gebeurtenissen wel aardig aan. Maar het is wel veel. Alles bij elkáár maakt het zo moeilijk. Bovendien is ze met haar 15 jaar natuurlijk aan het puberen, wat het geheel nog meer bemoeilijkt.

Antwoord

Uw dochter maakt inderdaad wel een heel heftige fase door, waarbij ik me kan voorstellen dat u zich zorgen maakt. U vertelt daarbij veel over allerlei gebeurtenissen, maar helaas weinig over uw dochter zelf. Wat voor soort kind is het? Hoe gaat het op school? Wat voor niveau volgt ze? Zijn er gedragsproblemen op school of thuis? Het enige wat u daarover zei, is dat u bang bent dat ze aanraking kan komen met drugs en alcohol. Of is dat al gebeurd?

Verder weet ik niet hoe haar omgeving eruit ziet, qua vrienden en vriendinnen. En dan bedoel ik niet virtuele vrienden (via MSN of chat-sites) maar vrienden in real life. Het hebben van echte vrienden zegt iets over iemands sociale vaardigheden. MSN'en en chatten is niet verkeerd, maar stelt sociaal gezien minder hoge eisen.

Wat u verder wel vermeldt, is dat haar thuissituatie ook wat moeizaam is, door de gebeurtenissen rond haar opa en oma, en dat u daardoor wat minder contact met haar had.

Hieronder zal ik wat meer vertellen over datgene wat zich afspeelt in het hoofd van een puber. Aan de hand daarvan kunt u zelf bepalen hoe u uw dochter het beste kunt helpen.

Adolescentie

Zoals u zelf al zei ("met haar 15 jaar [is ze] natuurlijk aan het puberen") is de adolescentie een lastige fase, waarin er allerlei zaken met kinderen gebeuren, zowel lichamelijk als emotioneel.

Centraal daarbij staan de volgende veranderingen:

1. lichamelijke veranderingen, zoals: een groeispurt en rijping van de geslachtsorganen;

2. cognitieve veranderingen, waaronder de ontwikkeling van het abstract-logisch denken, oftewel: dat je in staat bent om theorieën op te stellen en te toetsen. Maar ook: het vermogen tot introspectie (innerlijke zelfwaarneming), oftewel: dat je je meer bewust wordt van je eigen persoon.

3. sociale veranderingen. De adolescentie-fase staat in het teken van het losmakingsproces van de ouders en het verwerven van een eigen identiteit. Centraal daarbij staat de seksuele identiteit en het aangaan van seksuele relaties.

Identiteit, zelfbeeld en zelfwaardering

In adolescentie-fase draait alles om de identiteits-ontwikkeling. Daarbij gaat het om wie je bent, welke persoonlijke eigenschappen je hebt, en dat je voor je omgeving één-en-dezelfde persoon bent. Los van je humeur of het gedrag van dat moment. Dus: wie je bent, hangt zowel af van hoe je jezelf ziet, als van de manier waarop je omgeving je ziet.

De identiteits-ontwikkeling kent verschillende stadia. Maar waar het vooral om gaat, is het zelfbeeld en de zelfwaardering van een puber.

Zelfwaardering is gedeeltelijk afhankelijk van de omgeving (ze vinden me raar dus ik ben raar), maar wordt toch ook in belangrijke mate bepaald door jezelf (ik vind mezelf lelijk). Vanwege dat laatste is heel belangrijk hoe de adolescent de eerdere fasen heeft doorgemaakt, met name de peuter/kleuter-fase en de lagere-schoolfase. Successen of problemen in die eerdere fasen hebben veel invloed op de stabiliteit in de adolescentie-fase.

Identiteitscrisis

Rond zijn 16e levensjaar raakt een jongere minder op zichzelf gericht, en krijgt hij een meer objectieve kijk op anderen. Dat leidt dan ook tot een groter besef dat de eigen persoon enerzijds en de omringende wereld anderzijds twee verschillende werkelijkheden zijn, met vaak moeilijk verenigbare eisen.

Dit kan leiden tot een identiteitscrisis, waarbij de jongere zich afvraagt: wie ben ik? Accepteer ik mezelf? Snappen anderen mij? Wat verwachten ze van me? Wat wil ik bereiken en kan ik dat?

Uit onderzoek is gebleken dat ongeveer 15% van de pubers een tumultueuze ontwikkeling doormaakt, met forse problemen en conflicten thuis en op school, die ook kunnen leiden tot allerlei klachten waarvoor hulp nodig is.

Met of zonder heftige ervaringen

Als er in deze fase dingen gebeuren die traumatisch kunnen zijn, zoals sommige ervaringen die u beschreef, dan kan die fase turbulent gaan verlopen. Maar ook zonder dat soort heftige ervaringen kan dat gebeuren, zoals u inmiddels begrepen heeft.

Het is dan ook de vraag of de ontwikkeling die uw dochter nu doormaakt, bepaald wordt door alle dingen die u noemde, of dat de adolescenten-fase op zich al lastig voor haar is. Dat kan ik niet goed beoordelen. Daarvoor is het belangrijk om meer informatie te hebben, zoals ik in het begin al zei. Maar misschien kunt u dat nu zelf al bepalen, aan de hand van de informatie die ik u gaf.

Soms zie je ook dat meiden hun ouders willen steunen in een voor hen moeilijke fase waardoor ze zelf wat tekort komen. Wellicht was dat ook de reden voor haar om te gaan MSN'en...

Alcohol en drugs

U vertelt dat u bang bent dat uw dochter beïnvloedbaar is, en dat ze misschien riskant gedrag zal gaan vertonen. U bent bijvoorbeeld bang voor alcohol en drugs.

In zo'n situatie is het altijd belangrijk om je af te vragen hoe je kind verder functioneert, zoals op school en met (echte) vrienden en vriendinnen. Hoe beter dat gaat, hoe kleiner het risico. En omgekeerd: als dat niet goed gaat, dan moet je het goed in de gaten houden.

Daarnaast is het belangrijk om te weten of er sprake is van psychische problemen, zoals depressiviteit, automutilatie (zelfbeschadiging), slaapproblemen, of de neiging om ruzie te zoeken.

Hulp

Tot slot is het van groot belang om te weten wat uw dochter zelf wil. Als ze bijvoorbeeld zélf aangeeft dat ze graag hulp wil, dan zou ik dat heel serieus nemen en er werk van maken.

Het is dan van belang om met uw huisarts te kijken welke mogelijkheden er zijn. Tegenwoordig is Bureau Jeugdzorg de voordeur voor de jeugdhulpverlening; daar kan men verder kijken wat de beste optie is. Ook zijn er vaak vertrouwenspersonen op school, die u kunt benaderen.

Zelfhulp

In de tussentijd kunt u zelf ook al wat doen, waarbij u een evenwicht moet zien te vinden tussen twee polen:

• enerzijds is het nodig om grenzen te stellen. Dat wil zeggen: duidelijk aangeven wat u thuis wel en niet accepteert, en de desbetreffende regels consequent handhaven. U kunt uw dochter uitleggen dat deze aanpak gebaseerd is op uw bezorgdheid over haar;
• anderzijds is het belangrijk om te begrijpen hoe uw dochter worstelt met al die tegenstrijdige belangen. Dat betekent: belangstelling tonen, met haar meevoelen, en haar steunen. Zeker voor u is dat belangrijk, omdat u het idee heeft dat u dat te weinig heeft gedaan. Blijf echter bedenken dat het vaak niet handig is om de grenzen op te rekken.

Een voorbeeld van steun zou kunnen zijn dat u met haar gaat kijken in hoeverre zo'n jongen die haar bedreigt, daarvoor bestraft zou kunnen worden (voor zover dat nog niet gebeurd is).

Maar: gezien alles wat er gebeurd is, lijkt een individueel contact met een hulpverlener toch zeer aan te raden, vooropgesteld dat uw dochter dat wil.

Succes ermee!