9 juni 2006 door Annelou de Vries
Ik twijfel erover of ik mijn dochter zal laten screenen, wat volgende week moet gebeuren. Ik ben nu bang voor het etiket dat ze je dan opplakken, zodat andere scholen je niet meer nemen. Terwijl ik bij jullie lees dat van school veranderen soms heel goed kan zijn.
Ik heb zelf last gehad van zo'n etiket! Maar op de school van mijn dochter maken ze zich al zorgen vanaf groep 2. Ze is in haarzelf gekeerd, niet sociaal genoeg, komt niet genoeg voor haarzelf op, en een leraar kreeg moeilijk contact met haar in groep 4. De juf van groep 5 heeft daar echter geen moeite mee.
Alleen: contact maken met leeftijdgenoten gaat wel wat moeilijker. Dus moet ik haar nou laten screenen of niet? Alle symptomen die mijn dochter nu heeft, had ik zelf ook als kind. Ik ben geboren met M.B.D. [minimal brain damage - red.] en ik had leerproblemen vanwege dyslexie en trage hersenen. Nu heb ik er ook nog borderline bij.
Mijn dochter kan volgens mij goed leren. Dat valt echter niet zo op, omdat de school zo prestatie-gericht is. Ze toetsen daar met een stopwatch [dit is tegenwoordig gebruikelijk om de leessnelheid te meten - red.]. De meeste kinderen in de klas halen negens en tienen en dat haalt mijn dochter niet.
Het probleem is dat de school zich zorgen maakt over mijn dochter, maar dat vertrouw ik niet omdat ze volgens mij te veel eisen.
U staat voor de vraag of u uw dochter nu wel of niet moeten laten onderzoeken. Die vraag is heel begrijpelijk; veel ouders zijn bang dat hun kind een stempel krijgt voor de rest van zijn leven.
Op die vraag wil ik, als iemand die dagelijks kinderen onderzoekt, graag ingaan, omdat ik hem heel belangrijk vind. Zelf vind ik het óók vaak een moeilijke afweging. Want enerzijds kan een goede diagnose een kind de mogelijkheid bieden om heel gericht verder geholpen te worden, terwijl het kind er anderzijds ook meer last dan voordeel van kan hebben.
Ik zal u mijn overwegingen voorleggen en hoop dat die u kunnen helpen om de beslissing te nemen uw kind wel of niet te laten onderzoeken.
Alle kinderen zijn verschillend, net als volwassenen trouwens. Ze ontwikkelen zich ieder op een andere manier, de een is uitgelaten en druk, de ander juist teruggetrokken en rustig, de een heeft talenten op het ene gebied, de ander kan juist iets anders weer heel erg goed, en de een ontwikkelt zich razendsnel, terwijl de ander juist wat meer tijd nodig heeft. Die verschillen zijn leuk en maken onze wereld divers en kleurrijk.
Tegelijkertijd is al die diversiteit ook lastig. Je wilt immers toch graag weten of een kind nu 'gewoon' een buitenbeentje is, waarbij het uiteindelijk allemaal vanzelf goed komt, of dat er toch iets bijzonders aan de hand is, wat speciale aandacht verdient en waar iets aan gedaan moet worden (om te voorkomen dat het kind een niet meer in te halen achterstand oploopt, waardoor het kansen mist).
Daarom zul je toch een beetje in de gaten moeten houden hoe een kind zich ontwikkelt. Vandaar dat er lijstjes bestaan met datgene waar een kind aan moet voldoen om als 'normaal' bestempeld te worden. Valt een kind daarbuiten, dan is er een zorg. Soms is die zorg terecht, maar heel vaak ook niet. Dan volgt een kind gewoon een ander ontwikkelingspad dan de standaardweg.
Die lijstjes met dingen die een kind 'moet kunnen', worden al vanaf het allereerste begin gehanteerd, met name op het consultatiebureau. Maar ook de school is een plek waar kinderen die zich op een meer bijzondere manier ontwikkelen, opvallen.
Scholen maken een lesprogramma dat meestal goed aansluit bij de meerderheid van de kinderen, maar voor kinderen die een beetje een andere weg volgen, hebben ze niet altijd voldoende te bieden. De ene school is er ook beter in dan de andere school om aansluiting te vinden bij wat een specifiek kind nodig heeft. En zelfs de ene leerkracht kan veel beter dan de andere leerkracht om bijzondere kinderen zich toch goed laten ontwikkelen in een klas.
Als een kind al een poosje niet lekker meedraait in de klas – qua gedrag of met leren, of met allebei – dan is het heel goed als zowel de school als de ouders zich gaan afvragen wat er aan de hand zou kunnen zijn. Het gaat er immers om dat ieder kind de aanpak krijgt die het nodig heeft!
Meestal zijn de zorgen die een school of een ouder heeft, terecht. Zeker ouders voelen heel goed aan hoe het gaat met hun kind. Moeilijker wordt het als school wel zorgen heeft, maar de ouder niet, of andersom. Het is het fijnst om samen te besluiten dat er iets aan de hand zou kunnen zijn, en dat het goed is om te kijken wat je daaraan kan doen. Maar soms is er toch verschil van mening, zoals bij u.
Als er problemen zijn, dan is het in eerste instantie belangrijk om erachter te komen wat er precies aan de hand is. Pas wanneer je dát weet, kun je er gericht iets aan gaan doen. En dat is precies waar een 'screening' of een onderzoek voor bedoeld is.
Er zijn heel veel plekken waar kinderen onderzocht kunnen worden. Als de school degene is die een onderzoek aanvraagt, dan wordt er meestal specifiek naar de leermogelijkheden en het leergedrag gekeken. De uitkomst van zo'n onderzoek, de diagnose, oftewel het 'etiket', kan de school vervolgens helpen om een beter passend leerprogramma te maken, waar het kind zich beter bij kan voelen.
Dat is althans de bedoeling. Het moeilijke is dat zo'n onderzoek slechts een moment-opname is, en dat onderzoekers ook maar mensen zijn die ieder zelf een interpretatie maken.
Ook zie je bij de uitslag van een onderzoek allerlei moeilijke termen voorbij komen, die ooit bedacht zijn om in grote lijnen over problemen te kunnen praten, maar die jouw specifieke kind onvoldoende recht lijken te doen. Daardoor komen allerlei bijzonderheden en eigenheden van je kind vaak niet terecht in de uitslag, met als gevolg dat die uitslag gereduceerd lijkt te worden tot een stempel of een etiket.
De uitslag kan echter óók een erkenning zijn voor de unieke eigenschappen van het kind. En nog belangrijker: de uitslag kan handvatten en richtlijnen geven voor de begeleiding van het kind, zodat het zich optimaal kan ontwikkelen en prettiger in zijn vel kan komen.
In de aanbevelingen van de onderzoekers kan meegenomen worden waar andere kinderen met dezelfde problemen (hetzelfde 'etiket') baat bij hebben, zodat niet voor ieder kind het wiel opnieuw uitgevonden hoeft te worden. Wat niet wegneemt dat het natuurlijk wel belangrijk blijft dat er juist ook rekening gehouden wordt met de specifieke eigenheden van een kind! Uiteindelijk gaat het om maatwerk. Voor ieder kind een eigen plan.
Soms krijgen ouders het idee dat omdat hun kind een bepaalde diagnose heeft gekregen, het ook een bepaalde richting ingeduwd wordt. Dan lijkt er helemaal geen sprake te zijn van maatwerk, maar moet een kind weer meedoen in een algemeen programma, in dit geval een algemeen programma voor 'speciale' of 'bijzondere' kinderen, voor wie bijvoorbeeld het speciaal onderwijs bedoeld is.
Dat kan een vervelend gevoel geven, zeker wanneer je zoiets als ouder zelf hebt meegemaakt en je slechte ervaringen hebt gehad. De bedoeling van het speciaal onderwijs is juist dat er, bijvoorbeeld doordat er minder kinderen in de klas zitten, een meer gerichte aandacht per kind kan zijn, zodat het zich beter kan ontplooien.
Het zou eigenlijk veel mooier zijn als dat in een gewone klas zou kunnen, en men probeert dat tegenwoordig gelukkig ook veel meer dan vroeger. In vergelijking met datgene wat u zelf heeft meegemaakt, is er tegenwoordig veel meer mogelijk dan vroeger!
Alles wat er met een kind gebeurt, moet altijd in overleg en met toestemming van de ouders plaatsvinden. Het gevoel dat een ouder soms kan bekruipen dat 'ze over je rug van alles voor je kind beslissen', hoort er dus niet te zijn.
Dus als er een onderzoek plaatsvindt, en als er een diagnose en een plan van aanpak uit voortkomen, dan is het aan de ouders en de school om in goed overleg te kijken wat daarmee gedaan moet worden. Daarbij hoort er breder gekeken te worden dan het stempel of het etiket, zoals u dat noemt. Zo'n diagnose en plan kan je kind helpen om het beter te laten functioneren. Dat is immers de bedoeling.
Het kan echter zijn dat je als ouder het gevoel hebt dat het niet meer om je kind gaat, maar dat je kind gereduceerd is tot alleen nog de diagnose. Maar dat is absoluut niet de bedoeling van een onderzoek!
In zo'n geval zou ik zorgen dat er meer uitleg en overleg over het onderzoek plaatsvindt, totdat je wel het idee hebt dat je hele kind serieus wordt genomen. Mocht dat niet lukken, dan is het zaak om zelf een andere school of een andere instantie te zoeken die meer oog heeft voor het hele kind.
Dat was een heel verhaal. En de vraag blijft: moet u het onderzoek voor volgende week nu afbellen of niet? Dat blijft een lastige afweging.
Uit uw verhaal blijken er, ook bij uzelf, al langere tijd zorgen over uw dochter te bestaan. Dat verdient zeker aandacht. Misschien dat u door datgene wat ik vertelde meer vertrouwen kunt hebben in zo'n onderzoek en het nut ervan. Maar anderzijds heeft u helemaal gelijk als niet wilt dat uw dochter door een 'etiket' niet meer de aandacht krijgt die ze verdient.
Heel veel succes ermee!
