Baby Essentials: 10x items die je leven fijner maken

4 oktober 2002 door Joanna Sandberg

Lage frustratie-tolerantie, negatief zelfbeeld, en gevoelig voor stress. Hoe gaan we daarmee om? (9 jr)

Mijn probleem betreft onze zoon van 9 jaar. Hij is de jongste van drie kinderen en heeft twee zusjes van 11 en 14 jaar. Hij is al vanaf zijn geboorte een temperamentvol kind dat steeds grenzen opzoekt. Als baby was hij veel wakker, als dreumes en peuter zeer ondernemend en moeilijk te corrigeren en op de lagere school staat hij vanaf groep 1 (zit nu in groep 6) te boek als een "probleemkind".

Het gedrag dat hij zowel thuis als daarbuiten laat zien, is moeilijk te beschrijven. Maar waar het op neerkomt, is dat hij erg gevoelig is voor stress/spanning en dat hij een lage frustratie-tolerantie heeft.

Naarmate de jaren verstrijken, komt steeds meer boven drijven dat hij in wezen erg onzeker is, een negatief zelfbeeld heeft en hoge eisen aan zichzelf stelt. Hij compenseert dit, vooral op school, met uitermate stoer en grens-overschrijdend gedrag (schelden, brutaal doen, middelvinger opsteken, en soms ook fysieke agressie uiten). Vooral wanneer hij naar zijn mening onrechtvaardig behandeld wordt (en dat is nogal snel het geval), of als hij zelf vindt dat hij gefaald heeft, gaat hij "door het lint". Als de bui wat is gezakt, is hij steevast erg verdrietig en uit hij zich negatief over zichzelf: "Zie je wel dat ik niet deug, ik kan beter dood zijn. Dan is iedereen van mij af", enzovoorts).

Het dilemma is mijns inziens dat hij veel bevestiging nodig heeft, maar door zijn gedrag juist vaak het tegengestelde uitlokt. Ondanks dat je dat weet, is het nog steeds vaak moeilijk om er "goed" mee om te gaan. Je kan zijn grensoverschrijdende gedrag immers ook niet tolereren. Het is dus vaak manoeuvreren binnen de marges en dat vraagt veel energie en geduld. Thuis lukt dat meestal nog wel, maar op school is daar onvoldoende ruimte voor.

Hij heeft volgens ons hulp en ondersteuning nodig om een positiever zelfbeeld te krijgen en beter zijn frustraties en agressie te reguleren. De vraag is: hoe?

Tot slot wat wetenswaardigheden: zijn leerprestaties zijn normaal tot bovengemiddeld, hij heeft geen concentratieproblemen, hij lijdt aan constitutioneel eczeem (wat hem soms extra prikkelbaar maakt), hij heeft geen problemen met het maken van contact (heeft veel vriendjes en kan ook juist bijzonder sociaal zijn), hij is wat verhoogd beweeglijk, wat mede wordt veroorzaakt door de jeuk van zijn eczeem.

Graag uw oordeel en advies.

Antwoord

Om te beginnen mijn complimenten over uw opvoedkundige kwaliteiten. U heeft absoluut geen gemakkelijke zoon, en hij vraagt om een speciale manier van omgaan. Het is goed om te merken dat het u lukt om hem liefdevol te bejegenen en hem te structureren, te begrenzen én de ruimte te geven die hij nodig heeft. Niet alle ouders kunnen dat.

ADHD

U beschrijft de problemen zeer helder en compleet. Duidelijk is dat hij al van jongs af aan lastig gedrag vertoont. Zoals u dat gedrag, zijn cognities (geestelijke vermogens) en zijn gevoelens beschrijft, moet ik toch denken aan ADHD (Attention Deficit Disorder with Hyperactivity), maar zonder de aandachttekort-stoornis. Hij kan zich immers wél goed concentreren.

Er bestaan verschillende vormen van ADHD. Bij één van die varianten staan vooral de hyperactiviteit en de impulsiviteit erg op de voorgrond en niet de aandachttekort-stoornis. Ook is het mogelijk dat uw zoon geen echte ADHD-stoornis heeft, maar alleen bepaalde trekken daarvan.

Gedragsproblemen

Uw zoon vertoont – zoals de meeste kinderen met ADHD – gedragsproblemen. Hij reageert heftig op stress/spanning en hij heeft een lage frustratie-tolerantie. Daarbij vertoont hij stoer en grensoverschrijdend gedrag (waaronder verbale en fysieke agressie).

Voor veel mensen, en met name voor leraren, is het erg moeilijk om met dit gedrag om te gaan. Ook dat doet sterk denken aan kinderen met ADHD. Deze kinderen lopen ook steeds tegen grenzen aan en laten zich lastig begrenzen.

Zij hebben het altijd gedaan

Kinderen met ADHD zijn vaak in wezen ook erg onzeker (geworden) en hebben een negatief zelfbeeld. Net als uw zoon als 'probleemkind' vanaf groep 1 te boek staat, staan ook zij vaak zo te boek.

Deze kinderen hebben het altijd gedaan, en krijgen heel vaak de schuld, ook wanneer dit niet terecht is. Daarom zijn deze kinderen vaak heel alert op een rechtvaardige behandeling.

Negatief zelfbeeld

De negatieve reactie van de omgeving heeft natuurlijk een negatief effect op het zelfbeeld. Vaak willen deze kinderen de omgeving – en zichzelf – tonen dat ze allerlei dingen toch best kunnen, maar dit mislukt vaak door hun eigen hyperactiviteit, en/of impulsiviteit, en/of de negatieve bejegening door de omgeving.

Wanneer zo'n kind dus steeds te hoge eisen aan zichzelf stelt (waar het niet aan kan voldoen), wordt het tegelijkertijd steeds onzekerder en faalangstiger. Vaak reageren kinderen met ADHD dan heel boos, maar ligt daaronder veel verdriet over het eigen falen. Ook hierin vind ik uw zoon ADHD-achtig reageren.

Bevestiging

Zoals u schrijft, heeft uw zoon veel bevestiging nodig, maar lokt hij door zijn gedrag het tegengestelde uit. Dat versterkt opnieuw zijn negatieve zelfbeeld.

Gelukkig begrijpt en begrenst u hem goed. Dat is heel belangrijk, want zo voelt uw zoon dat u ondanks zijn lastige gedrag veel van hem houdt. U vereenzelvigt zijn persoon niet met zijn gedrag, wat helaas wel vaak (meestal zelfs) in de buitenwereld gebeurt.

Het feit dat u het zelf goed doet, is echter niet genoeg. De niet-begrijpende buitenwereld is er namelijk ook nog. Als uw zoon niet geholpen wordt, bestaat de kans dat hij op een gegeven moment zich juist zo gaat gedragen als de buitenwereld van hem verwacht. Extreem lastig dus.

Gelukkig heeft uw zoon trouwens veel vriendjes. Vaak hebben kinderen met ADHD dat niet.

Diagnose

Uw zoon heeft ook constitutioneel eczeem, wat hem nog eens extra prikkelbaar en verhoogd beweeglijk maakt. Maar: misschien is hij óók extra beweeglijk – zoals friemelig, wiebelig of draaierig – als gevolg van ADHD.

Mijn advies aan u is om uw zoon te laten onderzoeken door een kinderpsychiater, om te zien of hij inderdaad ADHD heeft, of ADHD zonder aandachttekort-stoornis, of ADHD-achtige trekken, of dat hij zeer temperamentvol is met gedragsproblemen. Al deze mogelijkheden vereisen hun eigen aanpak.

Uw huisarts kan u verwijzen naar de RIAGG of naar de afdeling kinderpsychiatrie van een academisch ziekenhuis. Aan de hand van de diagnose wordt dan een behandeling uitgestippeld.

Ik wens jullie veel succes en sterkte!