11 mei 2007 door Joanna Sandberg
We zijn een gelukkig getrouwd gezin met twee kinderen: een zoontje van 6 en een dochter van 8. De vraag heeft betrekking op onze dochter.
Ongeveer 6 maanden geleden werd ze opeens heel erg bang om naar bed te gaan of in een donkere ruimte te zijn. En sinds 4 maanden heeft ze van de ene op de andere dag heel akelige gedachten, waar ze heel emotioneel door wordt. Zij weet er niet mee om te gaan en wij ook niet.
Haar gedachten gaan van "ons niet meer als ouders willen hebben", tot "ons dood willen maken", of "bij mij de borsten afsnijden en er voetballen van maken". Dan is ze ontroostbaar (en wij ook). Ze begrijpt zichzelf niet want ze wil die dingen helemaal niet denken of voelen. Verder is ze namelijk een zeer vrolijk, lief en sociaal meisje dat ook lief met haar broertje omgaat. Op school doet ze het ook goed. Ze heeft daar drie à vier vriendinnen.
Ze zit nu in groep 4 van een openbare school. Als hypergevoelig meisje kwam ze in groep 1 waar ze alle ruzies probeerde op te lossen door creatief spellen te bedenken of met de ruziemakers te praten (omdat ze ruzie verschrikkelijk vond). Ze is super-lief, zei de juf destijds, en slim, en creatief en heel sociaal. Ook vertelde de juf dat ze het goed deed, maar dat ze wel faalangst had. Ze moest vaak bevestiging krijgen dat ze het goed deed.
Als ze dan thuis in bed lag, was ze wel eens heel erg bang voor sommige kinderen die grof in de mond waren geweest, en dingen tegen haar hadden gezegd waar ze de betekenis nog niet van hoeft te weten. En die in de pauze erg dominant bepaalden wie er mochten meespelen en wie niet.
Onze dochter is altijd een zeer lief en erg gevoelig meisje geweest. Sinds kort woont er een meisje van 4 in onze straat waar ze bijna iedere dag heel leuk mee speelt. Maar vandaag zei ze dat ze zichzelf niet meer leuk vond, omdat ze het meisje een paar keer aan de arm had getrokken (omdat ze liever met haar bij ons thuis wou spelen.)
In januari van dit jaar is de grootmoeder van mijn man gestorven, waar wij drie jaar mantelzorg voor deden. Kan dát er iets mee te maken hebben? We deden dit overigens heel graag voor haar.
Dan zou je nog aan de media kunnen denken, als mogelijke oorzaak van haar angsten en rare gedachten. Ik kan me dat echter moeilijk voorstellen, omdat ik de kinderen alleen laat kijken naar programma's die geschikt zijn voor hun leeftijd en waar ze iets van zouden kunnen leren. En dan ook nog niet eens iedere dag, omdat beide kinderen zeer creatief en muzikaal zijn, en veel bezigheden hebben (zoals viool spelen, drummen, tekenen, kinderverhalen schrijven, verkleden, de hele dag rollenspellen doen met vriendjes en vriendinnetjes, etc.).
We weten ons geen raad meer. Is dit een vorm van schizofrenie? Of heeft dit met rituelen uit een ander leven te maken? Help ons alstublieft!
Om te beginnen: uw dochter ontwikkelt geen schizofrenie. Schizofrenie komt niet of nauwelijks voor bij jonge kinderen, en ziet er ook anders uit. Van rituelen uit andere levens heb ik geen verstand, dus daar kan ik verder niets over zeggen. Wat u vertelde is psychologisch echter heel goed verklaarbaar (en oplosbaar).
Wat is er aan de hand? Een half jaar geleden werd uw dochter opeens heel angstig om in een donkere ruimte te zijn of om naar bed te gaan. En 2 maanden daarna kreeg ze ook last van akelige gedachten. We noemen die gedachten 'dwanggedachten'.
Dwanggedachten zijn gedachten die steeds weer terugkeren en die je niet kunt tegenhouden. Ze zijn gebaseerd op angst. Kinderen ervaren dit soort gedachten als volstrekt zinloos en hinderlijk. Ook worden deze gedachten ervaren als 'niet van jezelf', wat beangstigend werkt. Die angst leidt tot nog meer dwanggedachten, waardoor er makkelijk een vicieuze cirkel kan ontstaan.
De gedachten van uw dochter zijn dus gebaseerd op angst, maar ze zijn ook agressief van aard en tegen jullie – als ouders – gericht. U gaf als voorbeelden: "ons niet meer als ouders willen hebben", "ons dood willen maken", en "bij mij de borsten afsnijden en er voetballen van maken".
Aangezien jullie een goed contact hebben met jullie dochter, zorgen deze gedachten ervoor dat ze zich heel naar en schuldig voelt. U zei: "Dan is ze ontroostbaar (en wij ook). Ze begrijpt zichzelf niet want ze wil die dingen helemaal niet denken of voelen."
Hoe komt het dat uw dochter sinds 4 maanden dwanggedachten heeft? Daar is nooit één oorzaak voor te vinden. Het is altijd een combinatie van factoren, zoals aanleg, gebeurtenissen, reacties van de omgeving, etc. Ik zie echter wel een specifieke gebeurtenis die veel teweeg gebracht kan hebben.
U vertelde dat uw dochter een zeer gevoelig kind is. Dat kan betekenen dat de ziekte en het overlijden van haar overgrootmoeder (in januari van dit jaar, dus ook zo'n 4 maanden geleden) emotioneel te zwaar voor haar is geweest. Al voordat haar overgrootmoeder overleed, werd ze echter al angstig. Dat kan een reactie zijn geweest op het lange ziekbed.
Jullie hebben drie jaar lang voor de grootmoeder van uw man gezorgd. Dat is heel bewonderenswaardig, maar ook erg intensief en belastend (voor het hele gezin). Ik neem aan dat uw dochter ook betrokken was op haar overgrootmoeder. En nu is ze er niet meer. Merkt u misschien dat uw dochter daar heel verdrietig van is geworden? Praat ze over haar overgrootmoeder?
Behalve verdriet is er nóg een emotie die een rol kan spelen, namelijk boosheid. Uw dochter kan het overlijden van haar overgrootmoeder ook opvatten als 'in de steek laten', of 'in gebreke blijven' (omdat ze niets meer terug kan doen voor alle aandacht die jullie haar gegeven hebben). En daar kun je heel boos van worden. Niet bewust natuurlijk, maar wel onbewust.
Als ze dit soort gevoelens heeft, dan zal uw dochter ze weghouden of verdringen, omdat het geen lieve gedachten zijn. Terwijl ze juist een lief meisje wil zijn. De dwanggedachten helpen haar dan om haar negatieve emoties onder controle te houden. Ze hoeft ze dan niet meer te voelen.
Naast angst, verdriet en boosheid kunnen ook 'hoge eisen' van invloed zijn op het krijgen van dwanggedachten. Bij uw dochter zou dat als volgt kunnen werken.
Uw dochter is zeer gevoelig. Gevoelige kinderen voelen zich sterk afhankelijk van de goedkeuring van de buitenwereld. Vooral de waardering van de ouders is erg belangrijk voor ze, maar ook (in mindere mate) de waardering van andere volwassenen die belangrijk zijn, zoals de leerkracht.
Tegelijkertijd is uw dochter ook een kwetsbaar meisje. De combinatie van overgevoeligheid en lief gevonden willen worden versterkt dit en maakt haar faalangstig. Daardoor heeft ze nog meer bevestiging nodig. Ze heeft waarschijnlijk het gevoel gekregen dat ze heel lief moet zijn om door anderen gewaardeerd te worden. Ze past zich dan te veel aan, en raakt haar eigen gevoel kwijt.
Het komt er dus op neer dat uw dochter extreem gevoelig is voor goedkeuring, in het bijzonder die van u. Mogelijk heeft u – onbewust – deze gevoeligheid versterkt. Het viel me bijvoorbeeld op dat u zo sterk de nadruk legde op hoe lief uw dochter is, en ook hoe slim, hoe creatief, etc. U straalt dit ongetwijfeld ook uit naar uw dochter, wat ze kan ervaren als te hoge eisen.
Om haar dwanggedachten te verminderen, zult u uw eisen dus navenant moeten verlagen. Het is echt heel belangrijk dat u in uw houding vooral uitstraalt dat u van haar houdt zoals ze is, zonder belang te hechten aan hoe lief ze is, hoe slim, hoe creatief, etc. Dit advies geldt trouwens ook voor school. (U vertelde dat de juf haar waardeerde omdat ze 'super lief' was).
Uw dochter doet zó haar best om lief, sociaal en aardig gevonden te worden, dat ze haar boze gevoelens niet durft toe te laten, laat staan ze te uiten. Natuurlijk is zij ook wel eens boos, woedend, eigenwijs, chagrijnig, lamlendig, of humeurig... Maar dat durft ze dus niet (meer) te voelen.
Toch zitten die negatieve gevoelens, die volstrekt normaal en zelfs noodzakelijk zijn om goed te functioneren (mits je ze kunt uiten), er nog steeds. Ze komen er alleen niet uit. In plaats daarvan komen er van die dwanggedachten.
Vergelijkbaar hiermee is het feit dat ze niet tegen ruzie kan, zoals u vertelde. Waarom eigenlijk niet? Wat is er zo erg aan ruzie? Waarschijnlijk kan ze niet tegen het agressieve aspect van ruzie. Daarom probeerde ze al vanaf groep 1 ruzies van anderen te sussen. Maar des te banger werd ze in haar bedje...
Opa's, oma's, buren en overheidsdienaren vinden het natuurlijk prachtig, als kinderen zich voorbeeldig gedragen, maar als dat tot gevolg heeft dat een kind haar moeders borsten wil afsnijden om er voetballen van te maken, dan weet je dat het nastreven van perfectie toch niet zo gezond is.
Uw dochter moet dus gaan leren dat het niet slecht of erg is om boos te worden, voor jezelf op te komen, ruzie te maken, te schreeuwen en onredelijk te zijn. Dat is allemaal gewoon menselijk, en zeker kinderen mogen zich zo uiten.
Jullie - én de school - kunnen haar als volgt helpen:
Als jullie na enige weken nog geen verandering bij haar zien, dan is het verstandig om hulp te zoeken bij een kinder-psychotherapeut. Bij dwanggedachten werkt een gedrags-therapeutische behandeling het beste. Ook de ouders worden daarbij betrokken.
Ik wens jullie veel succes!
