22 april 2005 door Annelou de Vries

Mijn dochter kan geen beslissingen nemen. Is ze erfelijk belast met een borderline-stoornis? (8 jr)

Wij zijn een gezin van man, vrouw, dochter van 8 en zoon van 5. Het onderstaande probleem speelt al heel lang, maar wordt steeds heftiger.

Mijn dochter van 8 heeft grote problemen om beslissingen te nemen. Ze raakt dan helemaal in paniek, raakt over haar toeren, huilt, en weet het niet meer.

Ik geef een voorbeeld. Ik haal haar op uit school en dan staat ze voor de keus, gaat ze met mij mee naar huis of gaat ze met een vriendinnetje mee. (Vaak probeert ze het kiezen te vermijden door het vriendinnetje bij ons thuis te laten spelen, maar dat lukt niet altijd.)

Als ze dan moet kiezen, begint ze met: "Ik weet het niet". Ik geef haar de tijd om erover na te denken, en inmiddels weten de vriendinnetjes ook al dat ze af en toe wat tijd nodig heeft.

Meestal komt ze er niet uit en zegt dan: "Ik blijf gewoon hier (staan)". Ik zeg dan dat dat geen optie is, of de ongezelligste keus die je maar kan kiezen.

Dan raakt ze helemaal in paniek, huilt en roept dingen als: "Ik ben ook niets waard, ik kan ook niets, of ik ben anders dan iedereen".

Ik heb met haar afgesproken dat wanneer ze in zo'n bui is, dat geen goed uitgangspunt is om bij iemand te gaan spelen en dat ze dan maar met mij mee moet naar huis.

Het is echter heel moeilijk om haar mee te krijgen in zo'n situatie, omdat ze gewoon blijft staan. Meestal is het scenario dan dat ik boos word en haar met dwang meeneem. Ik zeg dan tegen het vriendinnetje en de wachtende ouder dat ze in deze toestand niet bij iemand mag spelen.

Ik vind de situatie vervelend, maar natuurlijk is het nog vervelender voor mijn dochter.

Als de rust is weergekeerd, wordt ze vaak heel verdrietig en huilt ze langdurig. Na afloop praten we er rustig over en dan blijkt uit alles dat ze een laag zelfbeeld heeft en dat ze voelt dat ze gefaald heeft. Ik probeer te bekrachtigen dat ze het goed doet en dat beslissingen nemen ook moeilijk is en dat je van een foutje juist kan leren, maar ik heb niet de indruk dat dat blijft hangen.

Hebben jullie een suggestie hoe ik hiermee om kan gaan?

Wat in mijn hoofd meespeelt, is dat bij de zus van mijn man een lichte borderline-stoornis is aangetoond, die erfelijk is. Mijn angst is dat mijn dochter dit ook heeft. Voor mijn zoon ben ik minder bang omdat hij een heel vrolijk en licht kind is. Hij huppelt door het leven. Mijn dochter is in het algemeen wat zwaarder op de hand, heel gevoelig en minder vrolijk en licht. Wel zijn ze me allebei even lief.

Antwoord

U vertelt dat uw dochter moeilijk beslissingen kan nemen. Het lijkt me heel lastig voor u om met die twijfelachtigheid om te gaan en ik kan me goed voorstellen dat u wilt weten hoe je dat het beste kunt doen.

Ieder kind twijfelt wel eens. Ook is het normaal dat zo'n kind daarvan in paniek kan raken, boos wordt, en gaat huilen. Maar als deze lastige momenten echt vaak voorkomen, dan is het de kunst om dit toch minder vaak te laten gebeuren, zodat de dingen vloeiender gaan verlopen en het kind meer vertrouwen kan krijgen.

Hieronder zal ik eerst een paar praktische 'gezond-verstand'-tips geven om dit soort situaties te hanteren. Daarna zal ik ingaan op de borderline-problematiek.

Patroon

Kennelijk heeft u al een soort patroon ontdekt in het gedrag van uw dochter. U kunt al een beetje voorspellen wanneer zij zo besluiteloos zal zijn, bijvoorbeeld bij het uitgaan van de school als zij moet bedenken bij wie ze gaat spelen. Zo zal u ook nog wel andere bekende momenten weten waarop zij in paniek raakt en gaat huilen omdat ze niet weet wat ze wil.

Probeert u voor uzelf – samen met uw man – nog eens om deze moeilijke momenten op een rijtje te zetten. Want als u het van tevoren kunt zien aankomen, dan kunt u er misschien beter op anticiperen.

U zou bijvoorbeeld met uw dochter al de voorgaande dag kunnen bespreken wat zij de volgende dag na school zou willen doen en kunnen kijken of zij dat al kan organiseren. Of u kunt met haar de verschillende mogelijkheden alvast doorspreken en verschillende scenario's bedenken wat er kan gebeuren.

Daarmee hoeft de beslissing niet op dat ene moment gemaakt te worden. Mogelijk wordt zij daar rustiger van.

Beslissing overnemen

U zou ook kunnen proberen om zélf de beslissing voor haar te nemen. U zegt dan bijvoorbeeld "Ik denk dat je graag met dat vriendinnetje meegaat, dus doe dat maar".

Als u ziet dat de situatie toch te ingewikkeld voor haar wordt, zou ik het gesprek zo snel mogelijk stoppen en iets anders gaan doen.

Ik zou er ook niet meer te lang over doorpraten daarna. Daar wordt het waarschijnlijk alleen maar zwaarder van.

Borderline en negatief zelfbeeld

U vertelde dat uw dochter ook erg negatief over zichzelf kan denken. Ze vindt dat ze niets kan, dat ze niets waard is, en ook nog dat ze anders is dan anderen. Daarbij zegt u dat ze wat zwaar op de hand is, heel gevoelig, niet altijd vrolijk, soms in paniek en bang. Uw dochter is dus een beetje een piekeraar. Nu maakt u zich ook zorgen omdat er in de familie 'borderline' voorkomt en dat erfelijk is. Wat is dat eigenlijk?

Om te beginnen is een borderline-persoonlijkheidsstoornis een psychiatrische diagnose die alleen van toepassing is op volwassenen (en soms op oudere adolescenten). Wat dat betreft hoeft u zich op dit moment dus geen zorgen te maken.

Zoals de term persoonlijkheid al zegt, gaat het om kenmerken die langdurig en aanhoudend aanwezig zijn. Bij een persoonlijkheidsstoornis hebben mensen vaak storende gedachten, gedragingen, emoties en reacties op anderen, die hen keer op keer in ernstige problemen brengen. Bijvoorbeeld in relaties of op het werk.

Diepe angst om verlaten te worden

Bij een borderline-persoonlijkheidsstoornis lijdt iemand aan een diepe angst om verlaten te worden, worden relaties met anderen gekenmerkt door heftig aantrekken en weer afstoten, is er een heel instabiel zelfbeeld, vaak impulsief en emotioneel labiel gedrag en regelmatig ook gedachten aan de dood en suïcide-pogingen.

Hoe dit precies ontstaat weten we niet, maar erfelijke factoren lijken een rol te spelen, evenals de opvoeding. Mensen die op jonge leeftijd heel ernstig verwaarloosd en mishandeld zijn, hebben een grotere kans op het krijgen van een borderline-persoonlijkheidsstoornis.

Heel zorgzaam

Ik weet natuurlijk niet wat er met de zus van uw man aan de hand is en of u het bovenstaande beeld herkent, maar voor uw dochter is het in ieder geval nog veel te vroeg om hieraan te denken. Ze lijkt mij wel een onzeker karakter te hebben en het is belangrijk om haar zoveel mogelijk positieve ervaringen te gaan geven, om een steviger zelfbeeld te krijgen.

Zo te zien bent u heel zorgzaam en probeert u uw dochter zo goed mogelijk op te voeden. Ze heeft dus nog alle kansen om steviger te worden en te groeien.

Maar: als het u ook na langere tijd niet lukt om eruit te komen, en uw dochter alsmaar zo twijfelachtig en labiel blijft, dan zou u er wel over kunnen denken om haar eens te laten onderzoeken door een kinderpsycholoog of een kinderpsychiater.

Veel succes ermee!