7 april 2006 door Joanna Sandberg
Mijn stiefzoon is 11 jaar en woont sinds een jaar in ons gezin. Hoewel we de exacte achtergronden niet weten, was hij bij zijn moeder en haar vriend niet langer gewenst dan wel hanteerbaar. Het contact met zijn moeder en zijn broertje is – op haar verzoek – minimaal, omdat zij zegt dat ze de situatie niet aankan.
Mijn stiefzoon heeft en had gedragsproblemen (anti-sociaal gedrag): alles moet om hem draaien anders wordt hij boos (waardoor hij slecht vrienden maakt). Hij eist volcontinue aandacht, tot op het dwangmatige af, zodat een normaal gezinsleven bijna niet meer mogelijk is. Hij probeert iedereen zijn wil op te leggen en trekt negatieve aandacht door gemene dingen te zeggen tegen familie en vrienden. Maar tegelijkertijd durft hij bijvoorbeeld niet te slapen zonder het licht aan.
Hoewel hij negens en tienen haalt op school, wees zijn leerkracht er onlangs op dat hij vrij onhandelbaar wordt.
Tot voor kort hadden mijn man en ik goed grip op de situatie door het stellen van duidelijke regels en het belonen positief gedrag. Maar de laatste tijd gaat het goed mis en hebben wij er nauwelijks nog vat op.
Soms lijkt het alsof je tegen een muur praat, of tegen een compleet ander persoon. Maar doordat we vrijwel niet meer tot hem doordringen, kunnen wij hem ook niet meer helpen. Daardoor wordt het steeds erger.
Wat kunnen we nog doen? Aan de ene kant willen we hem niet in de steek laten, maar aan de andere kant begint zijn gedrag een hele grote wissel te trekken op ons huwelijk (geen tijd meer voor elkaar) en op het gezin (alle gezinsactiviteiten worden door hem gesaboteerd).
Door zijn moeder werd hij reeds naar allerlei hulpverleningsinstanties gestuurd, met als resultaat dat hij nu denkt dat hij gek is. Mijn man wil nu niets meer van hulpverlening horen.
Wij willen hem zo graag een stabiele en liefdevolle omgeving bieden. Maar inmiddels is ons leven veranderd in een grote Stiefzoonshow met bijrollen voor mijn man, voor mij en vooral voor ons 1-jarige zoontje. En mijn stiefzoon wordt er ook niet blijer op.
Laat ik beginnen met mijn bewondering voor u uit te spreken. Deze jongen maakt jullie leven er niet gemakkelijk op; u noemt het zelf een Grote Stiefzoon-show waarin jullie de bijrollen spelen. Het vergt veel kracht om zoiets vol te houden.
Toen hij bij jullie kwam, hadden jullie net een baby of kwam de baby er bijna aan. Uw man is zijn vader, maar u bent zijn stiefmoeder, en toch zet u zich zo voor hem in. De stiefmoederrol is nooit zo'n dankbare rol, maar toch wilt u het volhouden met hem, en hem niet in de steek laten. Dat u dat doet, is bewonderenswaardig én heel belangrijk voor hem!
Eigenlijk zijn er twee hoofdproblemen. Namelijk: niet alleen het onhandelbare gedrag van jullie stiefzoon, maar ook het feit dat de vader niets meer van hulpverlening wil horen.
Laat ik maar meteen met de deur in huis vallen: zonder hulp van buitenaf komen jullie echt niet uit de problemen, en zullen ze alleen nog maar erger worden. Hieronder zal ik uitleggen wat dat betekent voor uw zoon en voor uw man.
Vanaf deze afstand kan ik niet beoordelen of er daadwerkelijk sprake is van antisociaal gedrag. Dat is een 'officiële diagnose', die moeilijk via het internet gesteld kan worden. Maar wat ik wel weet, is het volgende:
Kinderen die zich zó lastig gedragen, niet alleen voor hun omgeving maar ook voor zichzelf, hebben vaak een onveilig gevoel en weinig vertrouwen (noch in zichzelf noch in de volwassenen). Dat dat ook hier het geval zou kunnen zijn, zie je bijvoorbeeld aan het feit dat hij al 11 jaar is, maar niet durft te slapen zonder dat het licht aan is.
Vaak is het negatieve gedrag een uiting van onderliggende (emotionele) problemen. Waarschijnlijk voelen jullie dat ook. Ik bedoel: jullie voelen dat hij geen rotjoch is, maar een jongen met ernstige problemen. Hij lijkt met zijn gedrag om aandacht te schreeuwen, en diep van binnen voelt hij zich verdrietig en boos.
Waarschijnlijk heeft hij het gevoel dat zijn moeder hem niet meer moet. De problemen die hij al had (toen hij nog bij zijn moeder woonde), kunnen dus verergerd zijn doordat hij zich afgewezen voelt. En mogelijk test hij jullie nu uit om te kijken hoe ver hij kan gaan bij jullie, onder het motto "wanneer kunnen zij mij niet meer aan en wanneer gaan ze mij ook afwijzen".
Die test moet u doorstaan, en juist daarom is het zo belangrijk dat jullie hem niet loslaten!
Hij is intelligent en heeft dus geen leerproblemen, wat heel gunstig is. Maar door zijn gedrag is hij nu ook op school niet meer te handhaven. Hij heeft het dus al zo ver voor elkaar dat praktisch álle volwassenen problemen met hem krijgen en dat is ernstig. Temeer omdat u vertelde dat hij slecht vrienden maakt.
Er lijkt nu een vicieuze cirkel te zijn ontstaan. Uw stiefzoon heeft inmiddels op alle gebieden problemen: thuis, op school, bij volwassenen en bij leeftijdgenoten. Deze probleemgebieden versterken elkaar, waardoor de problemen alleen maar groter worden.
U en uw man hebben geen vat meer op hem, wat het alleen maar erger maakt. Die vicieuze cirkel kan niet zonder hulp doorbroken worden.
Dat brengt ons bij het volgende probleem, namelijk dat uw man geen hulp wil zoeken. Dat uw stiefzoon niet staat te springen om hulp, is heel goed te begrijpen door de ervaringen die hij heeft meegemaakt met de hulpverlening. Maar dat schreef u niet. U vertelde dat hij de indruk heeft gekregen dat hij 'gek' is (dat zou ik ook gaan denken, als ik van de ene hulpverlener naar de andere gesleept word), maar niet dat hij niet meer geholpen zou willen worden!
Het vervelende is, dat als uw man niet open staat voor hulp, dat ook de houding van zijn zoon negatief beïnvloedt. "Papa vindt het allemaal maar onzin, dus daar begin ik maar niet aan."
Hopelijk kunt u uw man overtuigen van de noodzaak om hulp te zoeken. Dat moet echt zo snel mogelijk gebeuren, omdat het anders helemaal uit de hand gaat lopen.
Het beste zou zijn als uw man zijn zoon uitlegt dat het er niet om gaat dat hij gek zou zijn, maar dat hij merkt dat hij ongelukkig is. En dat jullie uit oprechte bezorgdheid goede hulp gaan zoeken, zodat jullie allemaal geholpen gaan worden. Uw man mag de zaken best op scherp stellen, door zijn zoon een duidelijke keuze te geven: óf hij werkt eraan mee dat hij zich beter gaat voelen, óf de kans bestaat dat hij niet meer bij jullie kan blijven wonen.
Op tijd hulp vragen is goede zorg. Ik hoop dat u en uw man dat kunnen gaan ervaren. En zoals gezegd: jullie blijven zelf heel belangrijk voor jullie (stief)zoon, óók als hij hulp van buiten het gezin krijgt. Het is namelijk heel belangrijk dat jullie er voor hem zijn en voor hem blijven, met duidelijke regels en grenzen. Jullie zullen ook zéker zelf betrokken worden bij de hulpverlening.
In zekere zin zijn jullie er nog wel op tijd bij, want in de puberteit – die er nu bijna aankomt – komen er nog allerlei extra verleidingen bij, zoals drugs en alcohol. Ook zijn jullie nog net op tijd om te kunnen voorkomen dat hij 'slechte vrienden' gaat krijgen (dat risico bestaat omdat hij moeilijk goede vrienden maakt), met alle problemen van dien, zoals maatschappelijk slecht gedrag en het plegen van strafbare feiten.
U kunt het beste naar Bureau Jeugdzorg gaan, het centrale aanmeldpunt voor jongeren met problemen. Kinderen met dit gedrag moeten in ieder geval door een kinder- en jeugdpsychiater onderzocht worden. Bureau Jeugdzorg kan dit zelf gaan doen, of uw stiefzoon verwijzen naar een kinderpsychiatrische polikliniek.
Ik wens jullie veel succes en sterkte!
