6 december 2002 door Diederik Bosman

Mijn vader is kleurenblind. Hoe groot is de kans bij mijn zoon? (15 mnd)

Mijn vader is kleurenblind en al zijn broers zijn dat ook. Zij kunnen het verschil tussen rood en groen niet zien. Zelf (vrouw van 30) heb ik nu een zoon van 15 maanden. Ik heb begrepen dat de kans dat mijn zoon kleurenblind is, 50% bedraagt.

Mijn vraag is of die kans inderdaad 50% is. En wanneer kan ik zien of mijn zoon inderdaad kleurenblind is?

Opvoeding en gedrag

Van vechtscheiding tot alleenstaande vader: "Mijn strijd tegen burn-out en eenzaamheid"

Antwoord

Kleurenblindheid is een erfelijke aandoening; in dit geval een 'X-gebonden recessieve over-erving'. Dat is een hele mond vol, maar we zullen het allemaal uitleggen. De conclusie zal zijn dat de kans inderdaad 50% is dat uw kind kleurenblind is.

X-gebonden wil zeggen dat de eigenschap 'kleurenblindheid' in het zogenaamde X-chromosoom zit. Dat betekent dat het geslachts-gebonden is.

Met die chromosomen zit het als volgt. Een man heeft één X-chromosoom en één Y-chromosoom. Het Y-chromosoom van de man bevat nagenoeg geen informatie. Een vrouw heeft twee X-chromosomen.

Dus:

• als iemand XY heeft, dan is het een man;
• als iemand XX heeft, dan is het een vrouw.

Een moeder geeft aan elke nakomeling één van haar twee X-en door, terwijl de vader zijn X of zijn Y doorgeeft (kansverdeling 50-50). Het resultaat is dat hun kind XX of XY wordt, oftewel een jongetje danwel een meisje, met eveneens een kansverdeling van 50-50.

Recessief (vaak genoteerd als een kleine x) wil zeggen dat zo'n gen ondergeschikt is, oftewel: dat de informatie op het ándere X-chromosoom 'de baas is' (altijd wint). Als 'het andere X-chromosoom' niet bestaat, dus als er sprake is van een man (met ook een Y-chromosoom), dan doet die recessiviteit er niet toe.

Dus:

• xX is een vrouw die draagster is van de eigenschap 'kleurenblindheid' zonder dat die aandoening zich openbaart (de grote X wint);
• xx is een vrouw die kleurenblind is;
• XY is een man die niet kleurenblind is;
• xY is een man die wél kleurenblind is.

Aangezien uw vader kleurenblind is, heeft hij de code xY. Als dochter (met twee X-chromosomen!) heeft u de kleine x van uw vader en één van de twee X-chromosomen van uw moeder gekregen. U heeft dus xX. Oftewel: u bent wel drager van het kleurenblindheids-gen, maar u bent zelf niet kleurenblind.

Ervan uitgaande dat de vader van uw zoon niet kleurenblind is, betekent het dat de zonen van u en uw partner altijd de Y van de vader zullen krijgen, terwijl ze van u de kleine x of de grote X krijgen. Zij hebben dus XY of xY, met 50% kans op de ene combinatie en 50% kans op de andere.

Met de bovenstaande informatie kunt u zelf uitrekenen wat er gebeurt als u ooit nog een dochter krijgt...

Tenslotte, wat het testen betreft: alle schoolartsen hebben zo'n test beschikbaar. Hij wordt niet standaard uitgevoerd, maar u kunt er gewoon naar vragen. Zie ook: www.lantaa rn.demon.nl/medemens/kleurbl.htm.