2 december 2005 door Aleid Grijpma
Mijn zoon van 9 heeft al een behoorlijke rugzak aan levenservaring bij zich: huiselijk geweld met een scheiding als uitkomst, een vader die hem niet erkent en hem vanaf zijn 4e jaar niet meer heeft gezien, een nieuwe relatie van mij (de moeder) en een zusje erbij.
Het probleem is dat hij al geruime tijd grensoverschrijdend gedrag vertoont. Hij steelt de kasten leeg, liegt over alles (ook over onbenullige dingen) en hij praat niet.
Ik merk dat hij erg in de knoop zit in zijn hoofd, maar ik kan hem op geen enkele manier bereiken. Als hij uiteindelijk wel wat zegt, eindigt dit vaak in een huilbui, omdat hij niet onder woorden kan brengen wat hij voelt en denkt. Als hij uitgehuild is, lucht dit wel op, en merk ik dat hij weer wat rustiger is.
Ook heeft hij het vaak over weglopen en wat wij dan gaan doen. Hij heeft naar mijn idee vaak het gevoel dat hij niet gewenst is, en hij is erg 'afwezig'. Verder is het een heel intelligent ventje maar erg moeilijk in de omgang.
Wat kunnen wij doen om hem aan het praten te krijgen en hem het gevoel te geven dat hij wél gewenst is? Wij houden namelijk zielsveel van hem en het doet pijn hem zo te zien!
Ik kan me heel goed voorstellen dat u zich zorgen maakt en het lijkt me inderdaad belangrijk dat er iets aan gedaan wordt.
Hieronder zal ik globaal aangeven wat u zou kunnen doen. Maar eerst ga ik in op de dingen die je eigenlijk nog zou moeten weten om een gerichter advies te kunnen geven.
Wat ik me bij uw zoon afvroeg, is of hij dit gedrag alleen in de thuissituatie laat zien, of dat er ook op school en met vriendjes problemen zijn. Het is namelijk altijd erg belangrijk om te kijken of er kindfactoren aanwezig zijn (dingen in hemzelf, zoals contactproblemen, ADHD, depressie, etc.) of dat het alleen om gedragsproblemen gaat die – zoals wij dat noemen – 'omgevingsbepaald' zijn. Wat u noemde, waren alleen omgevingsfactoren.
Ook ben ik altijd benieuwd hoe de ontwikkeling van het kind verlopen is, van de baby-tijd tot nu toe. Het gaat dan om dingen als: het gedrag, de motorische ontwikkeling, de taalontwikkeling en de omgang met andere kinderen. Daarnaast is het belangrijk om te weten of er naast het gedrag dat u beschreef nog andere problemen spelen, zoals slaapproblemen, eetproblemen, etc.
Tot zover de dingen ik niet weet. Nu datgene wat ik wel weet, of wat ik zou kunnen afleiden uit de informatie die u gaf.
Het zou heel goed kunnen dat uw zoon in de afgelopen jaren veel onzekerheid heeft ontwikkeld. Misschien is hij daarbij ook angstig geworden door het zien van dingen (u sprak over huiselijk geweld) die niet goed voor hem waren.
Overigens is het ook bij het zien van 'verkeerde dingen' weer belangrijk om extra informatie te hebben, in dit geval over de leeftijdsfase waarin het kind dat soort gebeurtenissen heeft meegemaakt. Grof gezegd: hoe jonger hoe schadelijker.
Als je namelijk in de eerste levensjaren veel nare ervaringen hebt opgedaan, kan je dat zeer onzeker en zelfs instabiel maken. Je hebt dan niet goed geleerd hoe je met frustraties en angsten om moet gaan, en je neemt dat mee naar de volgende levensfase. De moeite die uw zoon heeft om zijn emoties te uiten, kan daar een signaal van zijn.
Als je al onzeker bent en je krijgt dan ook nog een nieuwe vader en een nieuw zusje, dan kan ik me heel goed voorstellen dat je je afvraagt of er nog wel plaats voor je is.
Vervolgens kun je gaan uittesten waar de grenzen liggen, om te zien wanneer je – als het ware – weggestuurd zult worden. Ziedaar een mogelijke verklaring voor het grensoverschrijdende gedrag.
Kortom, alles is op zich heel begrijpelijk, maar natuurlijk niet tolerabel! Uw zoon heeft er namelijk niets aan dat u niet ingrijpt.
En dat maakt het weer zo moeilijk. Want hoe kun je goed uitleggen aan een kind dat je wél van hem houdt, en dat je hem graag in het gezin wilt houden, terwijl je hem anderzijds wel degelijk consequent moet gaan straffen voor gedragingen die niet kunnen?
Dat is erg ingewikkeld voor u als ouders, maar wel heel belangrijk voor de verdere ontwikkeling van uw zoon - zeker ook gezien de toekomst. Want als er niets gebeurt, dan zie je vaak dat dit soort kinderen verder ontspoort in de puberteit. Dat is natuurlijk geen prettig vooruitzicht, vandaar mijn advies om in te grijpen.
Omdat het zo moeilijk is om tegelijkertijd én liefde te geven én streng op te treden, zou ik u willen adviseren om hulp te zoeken. Dat vormt een oplossing voor het hierboven geschetste dilemma. Maar er zijn nog meer redenen:
Mocht u inderdaad professionele hulp inroepen, dan zult u als ouders ook zélf betrokken worden bij het proces. De hulpverlening zal zich dus niet alleen op uw zoon gaan richten, maar ook op uzelf:
U kunt hiervoor terecht bij een kinderpsychiatrische polikliniek. Dat kan geregeld worden via uw huisarts, de schoolarts, of Bureau Jeugdzorg. Vaak heeft Bureau Jeugdzorg ook mogelijkheden om begeleiding te geven in het gezin. Maar voor uw zoon lijkt het mij belangrijk dat hij ook zelf hulp krijgt.
In de tussentijd, tot het moment dat u ergens terecht kunt, kan ik u adviseren om iedere dag een moment te reserveren voor individuele aandacht voor uw zoon. Bijvoorbeeld: een kwartier als uw dochter al naar bed is. U kunt dan de dag met hem doornemen of een spelletje doen.
Het is niet zo belangrijk wat u precies met hem doet, als u er maar helemaal bent voor hem, en hem laat uitmaken wat er in die periode gebeurt.
Daarnaast kunt u alvast kijken hoe u de gedragsproblemen zou kunnen aanpakken. Bijvoorbeeld door te kijken wat u zou kunnen doen op het gebied van straffen en belonen.
Mogelijke beloningen zijn bijvoorbeeld:
Omgekeerd kunnen dezelfde dingen ook als straf gebruikt worden:
Enkele praktische tips tot slot:
Succes ermee!
