3 december 2004 door Ellen Gerrits
Mijn zoon (bijna 7 jaar) leert voorspoedig lezen. Er is echter een uitspraakprobleem dat ik niet gecorrigeerd krijg. Dat is de letter R, die hij met name aan het begin van een woord als een W uitspreekt.
Woorden als 'raar' en 'rit' worden altijd 'waar' en 'wit'. Na veel rrrrr-en zegt hij met veel moeite "rwaar" en "rwit", maar die W blijft dus aanwezig.
Hoe kan ik dit corrigeren?
Hoewel ik meestal huiverig ben om mensen zelf te laten dokteren, denk ik dat het in dit specifieke geval geen kwaad kan om het eerst eens zelf te proberen. Het gaat hier namelijk om een heel duidelijk begrensd probleem (de R-klank aan het begin van woorden), en oefeningetjes waarmee weinig mis kan gaan.
De R-klank is overigens geheid moeilijk; er zijn zo'n honderd spiertjes bij betrokken om die klank te produceren. Vóór het 4e jaar hoef je je sowieso geen zorgen te maken als je kind die klank nog niet beheerst. Maar in dit geval, bij een kind van bijna 7, moet er wel wat aan gedaan worden. Dat komt niet vanzelf goed.
Als er geen R-door-W-vervanging optreedt in medeklinkercombinaties (zoals in haRT of PRaten), kunt u die – goede – R als uitgangspunt nemen.
Het doel van de oefeningen is om de R in isolatie (zelfstandig) uit te leren spreken. De oefen-opbouw bestaat er daarom uit de R steeds meer los te koppelen van de voorgaande medeklinker. Om dit makkelijker te maken, plaats je eerst een U (als in de en hut) tussen de medeklinker en de daarop volgende R. Die U wordt steeds langer gemaakt en uiteindelijk losgekoppeld van de R.
Bijvoorbeeld, om rood te leren zeggen:
Volgens hetzelfde principe kunt u oefenen met andere woorden en medeklinkers, zoals krent, prins, etc.
Ik weet niet of uw zoon een huig-R of een tongpunt-R probeert uit te spreken. De huig-R wordt achter in de mond gevormd, waarbij de huig (dat kleine lelletje achter in de keel) tegen de rug van de tong trilt. De tongpunt-R wordt voor in de mond gevormd, waarbij de tongpunt tegen het harde richeltje net achter de boventanden trilt.
Voor beide R-klanken zijn er aparte oefeningen:
In het laatste geval kun je in hoog tempo de volgende medeklinker-combinaties proberen uit te spreken:
Daarna kun je echte woorden gaan maken, zoals kdentenbdood (=krentenbrood), pdins (=prins), etc.
De R aan het begin van woorden is lastig uit te spreken. Daarom wordt hij door veel jonge kinderen vervangen door een andere klank. Maar zodra ze een jaar of 4 zijn, is de uitspraak van die begin-R meestal wel in orde.
Bij een kind van 7 jaar is het onwaarschijnlijk dat de uitspraak vanzelf zal veranderen. Als u niet snel resultaat ziet met uw eigen oefeningen, kunt u daarom het beste een afspraak maken bij een logopedist.
Veel succes!
