27 februari 2004 door Joanna Sandberg

Mijn zoon steekt dingen in brand als we slapen. Wat moeten we doen? (8 jr)

Ik ben een vader van een zoon van 8 en sinds een paar maanden steekt hij als wij nog slapen dingen in brand. Ik ben bang om te gaan slapen. We weten niet meer wat we moeten doen. Straf helpt niet en praten wekt bij hem het idee dat we het niet zo erg vinden. Waarom hij het doet weten we niet. Hij zegt dat hij het ook niet weet.

Heeft u een idee wat we kunnen doen, of in welke richting we het moeten zoeken?

Opvoeding en gedrag

De impact van seksueel misbruik: een ouder vertelt hun verhaal van pijn, hulp en hoop

Antwoord

Ik vind uw probleem heel ernstig en ik raad u aan om snel actie te ondernemen. Ik zou u dringend adviseren om meteen naar de huisarts te gaan en met spoed om hulp te vragen. Mijn idee zou zijn om u te laten doorverwijzen naar de kinder-psychiatrie, zodat uw zoon gedegen onderzocht wordt en er een goede behandeling komt.

Maar voordat de verwijzing rond is, moeten u en uw partner (de moeder van uw zoon, neem ik maar even aan) het probleem per direct flink aanpakken. Hieronder zal ik aangeven wat dat in de praktijk betekent.

Antisociaal gedrag

U schrijft dat uw 8-jarige zoon al een paar maanden (!) als jullie nog slapen (!) dingen in brand steekt. Ook schrijft u dat straf niet helpt en praten ook niet. U bent dus – terecht – bang om te gaan slapen.

Uw zoon vertoont antisociaal gedrag, zoals dat heet. Dat is heel ernstig. Dingen in de fik steken is echt levensgevaarlijk. Vooral in uw situatie. U schrijft bijvoorbeeld dat uw zoon dingen in de fik steekt wanneer jullie "nog" slapen. Bedoelt u hiermee dat hij dit 's ochtends doet? Misschien gebeurt er dan het volgende. Hij wordt wakker, verveelt zich, of is boos omdat jullie nog slapen, waarna hij dingen in brand gaat zetten.

Vragen

Mijn vermoeden van antisociaal gedrag roept de volgende vragen bij mij op:

1. U schrijft dat straf niet helpt. Hoe komt dat? En wat voor straf heeft u hem gegeven?

2. Vertoont uw zoon overdag één of meer van de volgende gedragingen:

• snel boos worden;
• liegen;
• stelen;
• schelden;
• vechten;
• pesten;
• bedreigen?

3. Luistert hij naar jullie? Heeft hij vrienden? Hoe gedraagt hij zich op school?

4. U schrijft dat praten niet helpt. Realiseert uw zoon zich dat zijn gedrag levensgevaarlijk is? Dat het huis kan afbranden en mensen – waaronder hijzelf – kunnen verbranden, verminkt kunnen raken, en zelfs dood kunnen gaan?

5. U schrijft dat uw zoon zegt dat hij niet weet waarom hij dingen in brand zet. Hij neemt dus geen verantwoordelijkheid voor zijn gedrag. Voordat iets brandt, moet je veel handelingen verrichten en dat gaat zeker niet vanzelf, zoals: opstaan uit bed, lucifers of een aansteker pakken, iets zoeken dat goed brandt (of datgene pakken wat hij al eerder had uitgezocht), en het aansteken.

Mijn advies

Op dit moment zou ik u adviseren om de "waarom"-vraag voorlopig maar even achterwege te laten. Voor de hand liggend is natuurlijk dat hij – op een negatieve manier – om aandacht vraagt. Maar er kunnen ook andere dingen aan de hand zijn. Uiteindelijk zal het onderzoek bij de kinder-psychiatrie daar wel uitsluitsel over geven. Maar dat doet er op dit moment niet zoveel toe; het gedrag moet nu meteen stoppen.

Om dit gedrag zo snel mogelijk te laten stoppen, moet in ieder geval voldaan zijn aan de volgende voorwaarden:

• u moet tijd in uw zoon steken;
• u moet goed samenwerken met uw vrouw; dus samen op één lijn staan ten opzichte van uw zoon;
• u moet uw zoon in alles consequent benaderen.

Vervolgens kunt u het volgende doen:

1. Berg lucifers en aanstekers goed weg, en zorg dat uw zoon niets van dit al op zijn kamer heeft.
2. U kunt proberen hem te laten stoppen door hem af te schrikken. Als ik u was zou ik contact opnemen met de politie en vertellen dat uw zoon 's nachts dingen in brand steekt. U kunt dan vragen of ze uw zoon zeer ernstig (ik zou haast zeggen: op barse toon) willen toespreken op het politiebureau. Hopelijk kunt u ook afspreken dat er meteen iemand komt als u belt, wanneer uw zoon weer iets in brand heeft gestoken.
3. U kunt uw zoon foto's laten zien van mensen die verminkt zijn door verbranding. Dat is heftig, maar het laat wel heel duidelijk de ernstige gevolgen van brand zien.
4. Straf helpt vooral goed wanneer die direct volgt op het slechte gedrag. Dit is moeilijk vol te houden wanneer het 's nachts gebeurt, en ik zou ook niet zo snel een straf weten die je 's nachts kunt geven. Maar misschien heeft u zelf wel een idee daarover. In ieder geval moet hij natuurlijk wel meteen de troep opruimen die hij met de brand heeft gemaakt. Vervolgens kan er een gedeelte van zijn zakgeld worden ingehouden om de schade te vergoeden.
5. Daarnaast raad ik u aan om elke week iets leuks samen met hem te gaan doen, tenzij hij iets in de fik heeft gestoken. U moet dan samen nagaan wat u allebei echt leuk vindt. Bijvoorbeeld samen een uurtje zwemmen op zondag, of schaatsen, of fietsen, etc. U moet dat consequent volhouden; elke week als het goed is gegaan.
6. U kunt hem elke avond voor het slapen op zijn bed voorlezen. Doe dit consequent elke avond, waarbij de ene avond uw vrouw voorleest en de andere avond uzelf. Jongens van 8 jaar vinden het nog heerlijk om voorgelezen te worden (uit spannende boeken), ook al zullen ze dat niet snel zeggen. Maak het dan gezellig en intiem.
   

Afschrikken, bestraffen en contact opbouwen

De aanpak komt dus hierop neer:

• aan de ene kant: het slechte gedrag consequent aanpakken, door afschrikken en bestraffen;
• aan de andere kant: consequent dingen doen (al of niet samen) om een goed contact te krijgen met uw zoon.

En zoals gezegd: meld uw zoon – via de huisarts – aan bij de kinder-psychiatrie. In Almere, waar u woont, zou dat De Meregaard kunnen zijn, een polikliniek voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie.

Succes!