25 januari 2008 door Joanna Sandberg
Mijn vriend is gescheiden en heeft een dochter van 4 jaar. Ikzelf heb een zoontje van 5 jaar. Eens in de twee weken komt zijn dochter een weekend op bezoek. Ze heeft dan heel veel moeite om zich aan te passen aan onze regels. Ze jokt om aandacht te krijgen en hangt heel erg aan pappa. En dan bedoel ik letterlijk hangen. Ik en mijn zoontje mogen niet in de buurt komen van haar; dan gaat ze negatieve aandacht vragen (huilen en schreeuwen).
Ze is nogal dominant, en geeft zelf aan dat ze bij haar mamma wél alles mag als ze zo doet. Dat idee krijgen wij ook (op basis van reacties en verhalen van haar en haar moeder).
We weten langzamerhand niet meer wat we moeten doen, en zouden graag advies willen.
Het gedrag zoals u dat beschrijft, is volstrekt normaal voor een 4-jarig kind dat haar vader heel erg mist, dat de scheiding niet begrijpt, en dat zich erg ongelukkig voelt. Voor dit meisje zijn u en uw zoontje vreemden, die ze afwijst. Afgewezen worden, ook door een kind, is een heel vervelend gevoel dat dermate vervelend is dat je er boos van kunt worden (wat zo te zien bij u het geval is).
Misschien helpt het u wanneer u zich realiseert dat zij u niet afwijst als persoon maar als 'partner van'. U bent de nieuwe partner van haar vader en zij ervaart u als een indringer. Het ligt dus niet aan u (als persoon) maar aan uw positie.
De manier waarop u uw vraag stelde, laat duidelijk zien dat u en uw vriend het moeilijk vinden om zich te verplaatsen in haar situatie. Ik zal daarom beginnen met een uitleg van haar kant van de zaak. Zodra jullie beter begrijpen wat er in haar omgaat, zullen jullie beter op haar gaan reageren, waardoor zij zelf ook beter (en dus prettiger voor jullie) zal gaan functioneren. Daarna volgen de praktische adviezen waar u om vroeg.
De meeste omgangsregelingen zijn zodanig ingericht dat kinderen eens per twee weken bij de andere ouder verblijven. Op zich is dat dus 'gewoon' maar voor kleine kinderen is het beslist niet gewoon. Integendeel. Ze kunnen daar flink last van krijgen. Ook bij het dochtertje van uw vriend lijkt dat het geval te zijn.
Ze is pas 4 jaar en sinds haar ouders uit elkaar zijn, ziet ze haar vader niet meer vanzelfsprekend elke dag. Op zich is dat al niet leuk voor haar, maar nog lastiger is dat ze haar vader slechts één weekend in de twee weken ziet.
De kern van het probleem is dat kinderen van 4 nog weinig tijdsbesef hebben. Ze kunnen niet overzien wat 'twee weken' betekent. Ze weten bijvoorbeeld niet dat twee weken 14 dagen zijn, met twee maandagen, twee dinsdagen, etc. Daardoor kan de dochter van uw vriend geen continuïteit en dus (!) geen veiligheid in de relatie met haar vader ervaren.
Voor haar duren twee weken dus oneindig lang. En áls ze haar vader dan eindelijk ziet, dan is hij niet alleen, maar in gezelschap van twee mensen die zij niet goed kent, en die óók aandacht van haar vader willen. Allicht dat ze dan – zelfs letterlijk – aan haar vader gaat hangen. Ze kan gewoon niet anders.
Een kind van deze leeftijd heeft nog onvoldoende verbale vermogen om zich uit te drukken. In plaats daarvan worden wensen en gevoelens uitgedrukt door middel van gedrag. Het dochtertje van uw vriend doet dat door aan haar vader te gaan hangen. Ze wil hem bij wijze van spreken niet meer loslaten, zodat hij aldoor bij haar is, en haar niet alleen kan laten.
Wat ook verwarrend is voor haar in deze situatie, is dat ze allerlei verschillende en deels zelfs tegengestelde gevoelens heeft. Die gevoelens variëren van 'blij om haar vader weer te zien' tot boos, verdrietig en angstig om hem weer te verliezen.
De beleving van een kind op deze leeftijd, in deze situatie, is ongeveer als volgt. "Dat papa niet meer bij mama en mij woont, maar liever bij een andere vrouw en een ander kind, betekent dat papa mij niet meer zo lief vindt en dat hij mij ook zou kunnen verlaten." Kinderen denken ook heel vaak dat het hun eigen schuld is dat papa en mama niet meer bij elkaar zijn, omdat ze zelf niet lief genoeg waren.
Probeert u zich eens in dit meisje te verplaatsen, door terug te denken aan uw eigen kleutertijd. Hoe denkt u dat u toen gereageerd zou hebben in een situatie als deze? Of stel dat uw eigen zoontje bij zijn vader zou wonen, en jullie elkaar maar één weekend in de twee weken zouden zien. Hoe zou dat voelen?
U vertelde dat dit meisje "nogal dominant" is, en dat haar (dwingende) gedrag effectief is als ze bij haar moeder is. Daarmee zegt u eigenlijk twee dingen. Ten eerste dat het eigenlijk een vervelend meisje is dat flink kan zeuren, en ten tweede dat haar moeder ook niet helemaal okee is omdat ze er nog aan toegeeft ook.
Ook op dit punt wil ik u vragen om u in te leven, zowel in de moeder als de dochter. De dochter is emotioneel (door het verdwijnen van haar vader en het wegvallen van haar gezinsleven) maar de moeder is waarschijnlijk óók emotioneel. Ze kan bijvoorbeeld verdrietig zijn door de scheiding, maar ook heel boos, etc. Kinderen voelen dat haarfijn aan, en maken daar gebruik van. Sommige mensen zouden zeggen 'misbruik', maar dat is een term die nog niet van toepassing is op 4-jarigen. Die reageren gewoon primair. Daar kun je nog geen morele etiketten op plakken, net zo min als je van een roofdier kunt zeggen dat het niet netjes is als hij een verzwakt exemplaar uit een kudde te grazen neemt.
Door haar emotionele gesteldheid kan de moeder dus moeite hebben met de opvoeding, met het stellen en handhaven van regels, etc., waardoor ze misschien wat toegeeflijker is dan 'gewone' ouders. Dat is natuurlijk niet goed, maar wel te begrijpen.
Tot zover mijn beschrijving van datgene wat er allemaal zou kunnen spelen bij de dochter en haar moeder. Nu het advies waar u om vroeg.
Kortom: zorg dat ze voldoende aandacht van haar vader krijgt, geef haar liefde, en gun haar de tijd. En voor uzelf (en uw vriend): heb geduld. Gedragsverandering is geen kwestie van een paar dagen.
Ik wens jullie veel succes!
