8 december 2006 door Christine Clement
Mijn dochter van 4 geeft haar eigen draai aan woorden. Zo zegt ze in plaats van
gehaktbal "hakkebal" en in plaats van
belangrijk "berangelijk". Heeft ze een spraakgebrek en moet ze hiervoor naar logopedie?
Wat is een spraakgebrek eigenlijk? En zijn daar ook verschillende vormen van?
Op basis van uw voorbeelden denk ik niet dat uw dochter een spraakgebrek heeft, of logopedie nodig zou hebben.
Eerst zal ik kort aangeven wat voor soorten spraakgebreken er bestaan (Deskundigen noemen het trouwen liever 'spraakproblemen'.) Daarna zal ik dieper ingaan op datgene wat uw dochter eigenlijk doet, en waarom dat volkomen normaal en verklaarbaar is.
Er zijn grofweg twee soorten spraakproblemen:
1. articulatorische problemen - het kind heeft een probleem met de precieze uitspraak van klanken, los of in woorden, zoals bij slissen;
2. fonologische problemen - het kind kan de klanken wel los uitspreken, maar nog niet binnen woorden. Het husselt de klanken van een woord door elkaar, of laat ze weg, of vervangt ze door andere klanken.
Alle kinderen maken 'uitspraakfouten' bij het leren van woorden, dat is dus heel normaal. Pas als een kind met een jaar of 6 à 7 nog last heeft van de bovengenoemde problemen, spreek je van een spraakprobleem.
De voorbeelden die u gaf, van woorden die nog moeilijk zijn voor uw dochter (zoals
gehaktbal en
belangrijk), zijn sowieso flink lastige woorden voor 4-jarigen. Om zulke woorden toch te kunnen zeggen, gebruiken kinderen onbewust allerlei trucjes, ook wel 'fonologische vereenvoudigingen' genoemd.
Het toepassen van 'fonologische vereenvoudigingen' is een natuurlijk proces, dat bedoeld is om toch te kunnen blijven communiceren. Beter iets dan niets, zeg maar. Ik zal dat uitleggen aan de hand van uw voorbeelden.
Gehaktbal is een lang woord, met drie lettergrepen. Een mogelijke vereenvoudiging van zo'n woord is dat een lettergreep zonder klemtoon wordt weggelaten. In het woord
gehaktbal is GE- de onbeklemtoonde lettergreep. Als die wordt weggelaten, krijg je dus "haktbal".
Ten tweede is ook het uitspreken van twee of drie medeklinkers achter elkaar erg moeilijk voor jonge kinderen, zoals het cluster KTB in "geha
ktbal". Kinderen maken zo'n medeklinkergroep dan eenvoudiger door een klank weg te halen, waardoor je bijvoorbeeld "gehak-bal" krijgt. Wat ook vaak gebeurt, is dat het kind er een UH tussen stopt (we noemen dat een 'schwa', oftewel een toonloze E), om ervoor te zorgen dat de medeklinkers niet direct achter elkaar komen.
Uw dochter gebruikt beide trucjes tegelijk:
Het eindresultaat is dan "hakkebal", wat dus volkomen volgens het boekje is.
Belangrijk is ook een lang woord, eveneens met drie lettergrepen. Het omdraaien van klanken, zoals de R en de L komt dan vaak voor, met als resultaat: "berangelijk".
In
belangrijk volgen er bovendien twee medeklinker-klanken op elkaar, namelijk NG en R (NG wordt als één klank uitgesproken). Dit is zelfs voor volwassenen zó lastig om uit te spreken, dat het vaak wordt uitgesproken als "belang
erijk". Daarom zegt uw dochter het ook met een UH tussen de NG en de L.
Tenslotte is er nóg een probleem met
belangrijk. Het is moeilijk te begrijpen voor kleine kinderen, omdat het zo abstract is. Abstracte woorden worden later geleerd dan concrete woorden als 'auto' en 'fiets'. Misschien zegt uw dochter het woord nog niet zo lang, en is ze dus nog niet zo 'ervaren' in de uitspraak ervan. Het zal daarom vanzelf beter gaan als ze wat ouder wordt.
Kortom: maakt u zich geen zorgen. Dit type uitspraakfoutjes is volkomen normaal.
Kunt u trouwens raden wat een "julewier" is? En "stokkontap"? Ze zijn afkomstig van Daan, een 5-jarige uit mijn omgeving.
