18 september 2009 door Aleid Grijpma

Wat kun je doen bij zeer heftige nachtangst? (11 jr)

Mijn zoon (11) heeft al zo'n 5 jaar last van pavor nocturnus. Althans, dat wordt gezegd door deskundigen. In tegenstelling tot wat er op uw site staat, zeiden die deskundigen ook: wél wakker maken, bijvoorbeeld door het licht aan te doen of met koud water. Dit ging redelijk goed.

Maar sinds een jaar vliegt hij zodra het begint uit z'n bed, roept en rent het hele huis door in hysterische paniek, en de angst is zó heftig dat het soms lijkt of hij ergens naar zoekt of juist vlucht. Zijn bewegingen zijn niet ongecontroleerd (dus geen maaien van armen en benen, zoals andere ouders melden) maar hij gedraagt zich wel als iemand in doodsangst. Hij kijkt ook verwilderd en wil niet aangeraakt worden.

Mijn eigen angst is gegroeid toen hij laatst naar buiten wilde en de sleutel van de achterdeur al aan het omdraaien was. Verder praat hij ook, maar ik haal er niets uit behalve losse woorden. Ik ben echt bang dat het mis gaat.

Wat werkt het beste? Wel of geen contact maken? Soms kijkt hij mij hulpeloos aan en vraagt dan in zijn droom om hulp...

Opvoeding en gedrag

Van vechtscheiding tot alleenstaande vader: "Mijn strijd tegen burn-out en eenzaamheid"

Antwoord

Zo te zien heeft uw zoon inderdaad last van pavor nocturnus, oftewel nachtelijke angstaanvallen. Een kind kan dan met een schreeuw overeind komen en soms - zoals uw zoon - door het huis gaan rennen alsof hij achtervolgd wordt. Zoals wel vaker bij angst, kan het gepaard gaan met lichamelijke verschijnselen als hartkloppingen en zweten.

Hieronder zal ik eerst iets meer vertellen over het verschijnsel, zodat u beter begrijpt wat er nu eigenlijk aan de hand is. Daarna volgen mijn adviezen.

Kenmerken van pavor nocturnus

• Begin van de slaap - Vaak zie je dit soort aanvallen in de eerste helft van de slaap, omdat ze samengaan met de diepe-slaapfase die vooral optreedt in de eerste uren van de nacht. (De diepe slaap wordt ook wel NREM-slaap genoemd, en staat tegenover de lichte slaap die bekend staat als de REM-slaap).

• Weinig herinnering - Soms kan er na afloop een vage herinnering zijn, zoals "Ik dacht dat ik achtervolgd werd door iets", maar vaak is er toch weinig of geen herinnering. Daarin verschilt de pavor nocturnus van de nachtmerrie, waarbij je na afloop (de volgende dag, of als je wakker wordt) meestal wél een duidelijk verhaal kunt vertellen.

• Bewegingen - Als ouders wel of juist geen wilde bewegingen rapporteren, dan hangt dat vaak samen met de leeftijd. Jonge kinderen kunnen bij nachtangst wel gillen en huilen maar maken er meestal geen of weinig bewegingen bij. Bij oudere kinderen zie je vaker lichamelijk gedrag, zoals klimmen en wegrennen.

Onschuldig probleem

Pavor nocturnus kan er heel heftig en angstaanjagend uitzien, maar op zich is het een onschuldig probleem. Ook speelt er beslist geen psychologische problematiek in mee. Men gaat ervan uit dat het een ontwikkelingsfenomeen is. Wel is het zo dat er misschien sprake is van erfelijke factoren, en dat slaaptekort dit soort aanvallen kan doen toenemen.

Met het ouder worden nemen de aanvallen steeds verder af, omdat dan ook de diepe slaap minder diep wordt. In de volwassenheid zie je het bijna niet meer, maar heel soms kan het nog wel eens voorkomen.

Wat kun je doen?

• Het allerbelangrijkste is dat je de veiligheid van het kind moet waarborgen. Sluit ramen en (buiten)deuren dus goed af!

• Ik weet niet wie u geadviseerd heeft om uw zoon wakker te maken, maar dat wordt in het algemeen toch echt afgeraden. Het lost niets op en het is niet prettig voor het kind.

• Voor nachtangst worden doorgaans geen medicijnen voorgeschreven. Als ouders zich echt heel erg zorgen maken, verwijs ik wel eens naar een slaapcentrum.

Slaapcentra zijn vaak verbonden aan de afdeling neurologie van een ziekenhuis. Daar wordt eerst – samen met de ouders – het slaapgedrag in kaart gebracht. (Hoe vaak komt het voor, hoe laat zijn de aanvallen, hoe laat gaat het kind naar bed, etc.) Soms laat men het kind een nachtje daar slapen om het te kunnen observeren en een EEG van de nachtelijke hersenactiviteit te maken. Maar in de praktijk levert zo'n slaapsessie vaak weinig op, omdat er dan niets gebeurt. Net zoals je geen kiespijn meer voelt als je naar de tandarts gaat.

Lees ook ons artikel over nachtangsten.