Laag zelfbeeld en gedragsproblemen

Hoe oud

hoe oud is je zoon? komt hij qua leren wel mee met de groep? Weet je hoe het staat met begrijpend lezen? / iq

je beschrijft dat hij veel niet-goed-doet... ?? hoe bedoel je dat?
gedrag van een kind heeft altijd een positieve intentie. maw een kind doet niets om zijn ouders opzettelijk te kwetsen. Een kind laat bepaald gedrag zien omdat hij voor dat moment van mening is dat dat voor hem de beste keuze is.

Vaak begrijpen wij de keuze niet.. vaak ligt het niet in de lijn met je eigen opvoeding of voorstellingsvermogen. het effect is dat je snel vervalt in negatieve correctie..... en dat versterkt zijn gedrag en zelfbeeld.

Ik vraag je om enkele gegevens omdat dat zeer bepalend is voor zijn inlevingsvermogen / inzicht en ontstaan van zelfbeeld. ben erg nieuwsgierig,

zorgcoordinator/ adjunct vmbo

Hier

Hoi Syl,
Onze zoon heeft ook last gehad van een heel negatief zelfbeeld en de gedragsproblemen die daar het gevolg van zijn. Want zo is het hier gegaan. Hij deed iets niet helemaal goed (hij heeft adhd, dus het aanleren van gedrag kost hem meer moeite en tijd) en daar kreeg hij een negatieve reactie op. Door die reactie ging hij zich nog verder misdragen, waardoor zijn gedrag verder uit de hand liep.
Het is een vreselijk langdurig proces geweest om dit te doorbreken, dus bereid je daar maar vast op voor. Je schrijft niet hoe oud je zoon is. Wij begonnen met het positiever benaderen in groep 3 en pas in groep 7 konden wij zeggen dat zoon over het algemeen weer een positief zelfbeeld heeft. Het mooie is, hij blijft nog steeds groeien daarin. Hij wordt nog steeds weerbaarder en zijn flexibiliteit en incasseringsvermogen blijven nog toenemen.
Wat hier hielp:
Hulp van een goed kinderpsycholoog. Dit is heel moeilijk, daar heb je begeleiding bij nodig. Wij gingen zelf ook op gesprek. Dat was nog zinniger, dan de gesprekken van zoon.
Uiteindelijk toch kiezen voor medicatie in verband met de adhd.
De methode van Ross Greene uit 'Het explosieve kind'. Dat boek heeft ons leven veranderd. Hij heeft ook een website: www.livesinthebalance.org.
En verder:
Kalm blijven. Als hij zich misdraagt, nooit zelf boos worden. Als je toch boos wordt, benoem dat dan en vertel dat je dat niet zou moeten doen. Loop dan weg en kom terug als je weer kalm bent. Een kind heeft moeite met denken, als het onder druk staat. Als jij als ouder uit je dak staat te gaan, kan het kind helemaal niet meer denken en dus ook niet meer gepast reageren op je boosheid.
Positief blijven. Altijd benoemen wat er wel goed gaat. Altijd zoeken naar de positieve dingen van je kind. Soms is dat inderdaad hondsmoeilijk. Vooral als je zelf boos bent, vandaar regel 1. Wenselijk gedrag benoemen en niet benoemen wat je niet wil. Dus niet: 'Niet schreeuwen', maar: 'Praat maar wat zachter.' Maak voor jezelf een lijstje van de positieve eigenschappen van je kind. Benoem wat er goed gaat. Ik weet niet hoe oud je kind is, maar het is heel erg zinvol om iedere dag een kwartier exclusieve aandacht aan je kind te geven, waarbij HIJ bepaalt wat er gebeurd. Dus niet zeuren, geen moeilijke gesprekken, gewoon samen lego-en, sporten, fietsen of voorlezen uit een boek. Dat doen we nu nog steeds. Samen zijn en laten merken dat het leuk is, om bij hem te zijn. Dat het goed is, dat hij er is.

Georganiseerd blijven. Met structuur, regelmaat, voorspelbaar zijn, betrouwbaar zijn. Pro-actief zijn, laat dingen niet gebeuren, maar zorg dat je ingrijpt voor het uit de hand loopt. Maar dat is vooral een adhd dingetje.
Doorgaan. Heel vaak denken mensen als het goed gaat: 'zo nu kunnen we weer gewoon gaan doen'. Maar je ziet hoe lang het bij ons geduurd heeft. We kunnen nooit meer 'gewoon' doen tegen zoon. En tegenwoordig willen we het ook niet eens meer.

Naast deze vier dingen, heeft onze zoon er heel veel aan gehad dat we hem autonomie en ruimte gaven.
Bij een kind met gedragsproblemen is de omgeving geneigd om uit angst voor gedragsproblemen, het kind te veel op de huid te zitten. Dat is slecht. Dus waar het kind zelf kan beslissen, laat het daar ook zelf beslissen. Dan denk ik aan dingen als: wat je eet, wat je draagt, hoe je kamer eruit ziet, wat je tekent, wat je zegt, waar je naar toe gaat. Onze zoon gaat vaak niet mee naar familieverjaardagen bijvoorbeeld. Daar houdt hij niet van.
En die ruimte, daar bedoel ik mee, dat de persoonlijke ruimte van het kind heel belangrijk is. Kloppen voor je de kamer binnen gaat. Niet aan hem zitten zonder toestemming. Een vaste plaats aan tafel en bij het tv kijken. De ruimte om met rust gelaten te worden, als je dat nodig hebt.
Nou ja, een heel verhaal, ik hoop dat je er iets aan hebt.

Gossie

Beschrijf je nu mijn zoon? Ook slim, ook slecht in spelling.
In het boek het explosieve kind, gaat het juist om het ontwikkelen van de executieve vaardigheden van de kinderen, dus nogmaals: een aanrader!

Karmijn

Dank je Karmijn voor je uitgebreide antwoord! Greene ken ik en ik kon 'if he could he would' nooit geloven, tot ik dus van onderzoeker hoorde dat zoon dus niet als 'opstandig' uit de test kwam! Niet meer boos reageren wordt nog een flinke dobber hier. Dat is een zwak punt van zowel mijn man als van mij. Dat het traject zo lang gaat duren is even schrikken, maar aan de andere kant ook een geruststelling: dat we het niet fout doen als er niet direct resultaat is. Ik zal je verhaal uitdraaien, zodat ik je tips later nog eens kan nalezen.

Greene

Ik zal het boek van Greene er weer bij pakken en doornemen, want dat over de executieve functies was me niet opgevallen. (ken wel 'slim, maar' ook over exec. functies). Ken je trouwens ook zijn site? Iets met 'Lifes in the balance', heel informatief met korte lezingen.
Het lijkt of we mooi om en om reageren, maar ik reageer telkens op je oude bericht

Let ook op je eigen zelfbeeld

Wat mij is opgevallen, dat ik ook erg op mijn eigen zelfbeeld moet letten.
Het voelt toch als falen, als je kind niet door de hoepels springt op school, als het allemaal niet van een leien dakje gaat.
Dus wees lief voor jezelf en je man. Zorg dat je gelegenheid krijgt om bij te tanken. Denk helpende gedachten (het komt wel goed) (dit is een moeilijke periode, maar later gaat het weer beter)(dit is niet in een dag zo gekomen, dus het komt ook niet in een dag weer goed).
Ga niet jezelf voor de kop slaan, om dingen die je in het verleden onhandig hebt opgelost of gezegd. Want je kunt ze toch niet meer veranderen.
Achteraf heb ik echt verschrikkelijke dingen tegen onze zoon gezegd. 'Alle andere kinderen doen het toch ook, waarom jij dan niet?' 'Misschien moet je gewoon eens beter je best doen.' 'Het lijkt wel of je je best aan het doen bent, om mij boos te maken.' AUW
Maar ik wist toen ook niet beter, dacht dat ik daar goed aan deed. Het is een hele kluif, maar ook jij als ouder, moet leren om jezelf te vergeven.
Sterkte!

Complimenten

Je moet voorzichtig zijn met een overdosis aan complimenten. Zeker als je bijvoorbeeld een compliment geeft voor een tekening die echt niet mooi is. Dat voelt een kind heus wel aan, dat die tekening niet mooi is. En zo verliezen de complimenten hun waarde.
Wat je kunt doen is een compliment geven over de inzet en inspanning. En over vooruitgang die je ziet. Verder denk ik dat je een grote bijdrage levert aan het zelfbeeld van een kind door het kind als volwaardige gesprekspartner te zien. Laat het meebeslissen over zaken, uiteraard wel binnen de toegestane bandbreedte. Daar word je groot van en krijg je zelfvertrouwen door.

Reactie complimenten; eigen zelfbeeld; erik?

Vwb complimenten: Je hebt gelijk en daar probeer ik voor te waken. Ik geef ook maar alleen een complimentje/bedankje oid voor bepaald gedrag dat ik wil: dus 'fijn dat je gelijk de tv hebt uitgedaan' 'wat leuk dat je de tafel voor me dekt' of een compliment na een spelletje als hij niet een fit gekregen heeft toen hij verloor. Dat soort dingen.

Vwb Eigen zelfbeeld: goed dat je dat zegt, want idd ik schaam me eigenlijk kapot tov anderen, dat moet ik gaan loslaten, maar ik vind dat heel moeilijk. Zijn gedrag past zo niet in het beeld/verwachtingen dat ik had van mijn gezin.

Erik? Ik hoor graag je aanvullende reactie!

1-2 verjuffen

Je hebt twee problemen.
1. je zoon voldoet niet aan jou verwachtingen. Hier is een spanning opgebouwd welke zeker wordt gevoelt door hem. Het voorbeeld mbt tafeldekken is daar een mooi voorbeeld van. hij wil zo graag..... veel steun heeft hij dus van jullie ouders nodig, steun begrip.

Heel veel punten van ergernis liggen overigens vaak in de wijze van opvoeding en kijk op de wereld van de ouders... Het is leuk om bewust naar je eigen gedrag te kijken.

2 Je zoon vraagt aandacht op voor hem belangrijke momenten. Het lijkt alsof hij geen rekening (kan of wil?) houden met zijn omgeving. Ik ga ervan uit dat dit of -niet een stoornis is - of wel, maar dan is het te beïnvloeden.

misschien is er een mogelijkheid om quality time in te bouwen. Bewuste momenten in de dag dat hij aandacht krijgt. Samen spelen, bouwen tekenen etc. Je kan dan ook met hem bespreken dat hij een toffe gozer is, maar jammer... soms gedrag laat zien waar je verdrietig van wordt. Wees ook duidelijk als je even geen tijd voor hem hebt! benader hem dan wel enkele minuten later en geef aan dat je het fijn vindt dat hij .... even gewacht heeft...fijn gespeeld heeft .... etc. of als hij boos is .. geef je aan dat je er wel voor hem bent, maar hij soms even moet wachten.... investeer in alle gevallen wel een paar minuten in hem.

(Als hij vermogen heeft van inleven zal hij hier op reageren. Geen inlevingsvermogen==> DSM4 verder bekijken en daarna is er ook instructie mogelijk)

Schreeuwen op school is wel zorgelijk,,,, hier is een man als docent wenselijk.. rollenpatroon. ( er is een onderzoek geweest met de titel verjuffen. (mannelijke jongens een vrouwen houding aanmeten lukt niet))
helaas heb je hier niets over te zeggen, maar geeft wel een denkrichting...

hoe groot is zijn spanningsboog? als je tijd in hem investeert en hij is lekker bezig... hoe lang kan hij zichzelf vermaken?....
grt erik

Wat ik lees

In jouw verhaal is dat ze hem op school behoorlijk negatief zien. Hij luistert niet, is ongehoorzaam etc. Maar wordt er ook gekeken naar wat er achter deze 'ongehoorzaamheid' zit. Misschien begrijpt hij niet goed wat er van hem verwacht wordt en lijkt hij daardoor ongehoorzaam of vertoont gedragsproblemen.
Is dit iets wat al langer speelt of juist dit schooljaar bij deze juf.
Bij ons speelt zoiets ook bij onze zoon. In het laatste gesprek op school sprak ze over hem als: lui, ongegeinteresseerd. Regelmatig zei ze: ja, maar als hij niet luistert dan..... Wij zijn nu bezig met het zoeken van de oorzaak van het niet luisteren. Maar pfff wat kunnen juffen soms negatief zijn.

Idee

Naast complimentjes geven kan je hem ook zeggen waar hij goed in is. En dat kan van iets heel kleins zijn tot iets groters. Als zijn zelfbeeld zo laag is, zou ik niet te veel grote dingen opnoemen (omdat de kleine dan verdwijnen). Anders denkt hij dat het allemaal groot moet zijn. En laat hem ook fouten maken. Fouten maken mag, zeg ik altijd. Niet expres natuurlijk. Anders is er ook geen leercurve. Misschien eens wat expres fout en stout doen. Samen lol maken: dat schept ook een band, zelfvertrouwen (tis gek maar waar).

Tango

helemaal mee eens.

Eerst zoeken naar een achterliggende gedachte, zoeken naar mogelijkheden waarbij hij wel beïnvloedbaar is.

Als een kind in een bepaalde omgeving wel! aan te sturen is, komt de vraag naar boven waarom dat niet altijd zo is!

hier moet dan een belemmering zitten.

De ouders hebben een goed beeld van hun kind, kunnen meer investeren en zijn in staat om verandering te zien / realiseren. Vanhieruit kan er verder gekeken worden.

Anders is het bij niet-bewuste-ouders. Hier stuit de school tegen een barrière....

In dit geval is er nog heel veel te onderzoeken / experimenteren. Ik hoop dat eea op tijd komt en de school geduldig is.. en ook naar zichzelf kijkt.

Helpen

"Vwb complimenten: Je hebt gelijk en daar probeer ik voor te waken. Ik geef ook maar alleen een complimentje/bedankje oid voor bepaald gedrag dat ik wil: dus 'fijn dat je gelijk de tv hebt uitgedaan' 'wat leuk dat je de tafel voor me dekt' of een compliment na een spelletje als hij niet een fit gekregen heeft toen hij verloor. Dat soort dingen."

Geef je hem ook complimenten zonder dat hij wat gedaan heeft wat een ander wilde of voor een ander? Die zijn misschien nog wel veel belangrijker.

Hier maakte juf vaak de opmerking dat hij raar deed, waar kind bij was (en de hele klas) en niet zijn best deed. Dat heb ik recht gezet, eerst openlijk in de klas: hij doet wel zijn best, alleen je ziet het niet. Je best doen en dingen goed (kunnen) doen, is niet hetzelfde. Je kan ook iets moeilijk vinden en je best doen. En de kinderen waar deze rubriek van op toepassing is, doen dat de hele dag: toch hun best op de moeilijke dingen doen. Veel vinden dat je best doen en iets goed doen hetzelfde is, maar is het niet. Kind doet meer z'n best dan anderen. Iets moeilijk vinden mag. De vraag is, hoe helpen we je er bij?
Het moeilijke vind ik begrip tonen voor school (het is wel moeilijk met kind) met tegelijkertijd achter m'n kind staan.

"Vwb Eigen zelfbeeld: goed dat je dat zegt, want idd ik schaam me eigenlijk kapot tov anderen, dat moet ik gaan loslaten, maar ik vind dat heel moeilijk. Zijn gedrag past zo niet in het beeld/verwachtingen dat ik had van mijn gezin."

Ja, hier ook. En laat het los. Toen we dat wat meer konden hier, werd kind stukke vrolijker. Ons kind past ook niet binnen de verwachtingen. Pijnlijk. Maar je bent zelf ook maar een mens. Wees ook lief en geduldig voor jezelf.

Vragen

Fijn al deze reacties! Een aantal suggesties zijn heel concreet en duidelijk, maar sommige opmerkingen roepen bij mij ook weer veel vragen op. Niet als kritiek, maar ter verdieping van de discussie en om te komen tot concrete stappen voor mij.
- zoeken naar de achterliggende gedachte/ wat er achter zit. Mijn vraag is dan: hoe en naar wat precies? Als ik hem zelf vraag naar de drijfveren van zijn gedrag, zegt hij het niet te weten (houdt de boot af?). School en psych zoeken dan naar labels/etiketjes. Is dat wat jullie ook bedoelen? Hij is door psych onderzocht en ook zij kan niet 1 label vinden. Hij scoort slecht op alle executieve functies. Het is zo veel.
- onderzoeken waar hij nog wel beïnvloedbaar is. Ik vind dit een lastige. Bedoel je dat ik moet kijken in welke aspecten van zijn dagelijks leven (bij wie en wanneer) hij het best aanstuurbaar is? Het is denk ik niet eens zozeer het niet-aanstuurbaar zijn, het is meer dat hij -ongeacht de sociale setting- dingen naar zijn hand wil zetten (in de klas dus net zo goed als in privé-sfeer); zijn invloed/ideeën ongevraagd inbrengt; bijv sport: bal overgooien en vangen. Na 5x supersaai. Dan gaat hij het liggend proberen, of achterstevoren enz. Spelletjes worden voorzien van nieuwe regels, attributen krijgen een nieuwe functie, dat soort dingen. Achter een boze reactie zit altijd de wens/idee voor iets anders. Het lijkt wel of hij bruist van energie en ideeën en die niet kwijt kan. Wanneer hij kan spelen (lego, playmobil) en een verhaal of ervaring kan uitbeelden, zijn fantasie de vrije loop kan laten, kan hij uren aaneen spelen. Ook nieuwe informatie tot zich nemen (horen of lezend), kan hij lang heel geconcentreerd zijn.
- veel te onderzoeken en te experimenteren: heel verrassend want school heeft de term 'handelingsverlegenheid' al laten vallen. Ik ben dus heel benieuwd naar de onderzoeken en experimenten die worden bedoeld!
Vorig jaar had hij inderdaad een wat pittiger juf, en daar waren veel minder problemen. Het jaar daarvoor had hij twee strenge juffen en dat ging helemaal fout. Toen was hij echt heel ongelukkig. Elk jaar weer denkt de juf dat hij op de cito laag zal gaan scoren, maar ook dit jaar weer zat de juf helemaal fout. Opnieuw a's en b's, behalve spelling dan. Cito's vindt hij leuk en dan wil hij wel vlammen.
Iemand (Judith?) zei dat kinderen in deze rubriek hun best doen zonder nou perse een goed resultaat. Knap! Ik wou dat mijn zoon dat kon, want hij is juist het tegenovergestelde. Hij moet van hemzelf dingen gelijk kunnen en heeft een 'hekel' aan het leerproces en je best doen zonder resultaat: oefenen, proberen, fouten maken en steeds beter worden. Hij wil er niet aan. Hij wil gelijk pats boem op het eind niveau zitten. Wil in zijn hart wel de beste zijn! Raakt totaal gefrustreerd als hij fouten maakt en haakt dan af of durft niet aan moeilijker dingen te beginnen. Dat is dus ook het dilemma waar school tegenaan loopt: hij kan wel moeilijker werk (qua intelligentie) aan, maar 'psychisch' niet: alleen werken, fouten maken, nadenken, iets niet beheersen, doorzetten .... lastige dingen (executieve functies) waar hij niet mee om kan gaan en juf geen tijd voor heeft om hem 1 op 1 daarin te begeleiden.

Hoge verwachtingen

"Hij wil er niet aan. Hij wil gelijk pats boem op het eind niveau zitten. Wil in zijn hart wel de beste zijn! Raakt totaal gefrustreerd als hij fouten maakt en haakt dan af of durft niet aan moeilijker dingen te beginnen."

En dat is zo bij deze kinderen. Die verwachtingen moeten omlaag: het is lastig dus je zal veel fouten maken. En dat is ok! Als die spanning er af kan, gaat het leren ook makkelijker.

"Dat is dus ook het dilemma waar school tegenaan loopt: hij kan wel moeilijker werk (qua intelligentie) aan, maar 'psychisch' niet: alleen werken, fouten maken, nadenken, iets niet beheersen, doorzetten .... lastige dingen (executieve functies) waar hij niet mee om kan gaan en juf geen tijd voor heeft om hem 1 op 1 daarin te begeleiden. "

Ik herken het helemaal. En hier heb je hulp bij nodig: een rt, kinderpsycholoog.. de beertjesmethode of iets dergelijks. Maar haal heel dat scherpe randje af van de verwachtingen. En ik zeg heel vaak tegen mijn kinderen, dat anderen dat wel kunnen verwachten maar dat zij dan eigenlijk zeggen dat ze wel zouden willen dat het zo ging.. maar dat dat een denkfout is. En; iedereen maakt fouten, ook een juf. En dat is ok want het is heel gewoon. Stap eroverheen en kijk hoe het wel lukt. En als dat niet gaat bij kind: zullen we samen kijken of wil je dat met iemand anders bekijken?

Opnieuw zo herkenbaar

Syl, wat je schrijft over die verwachtingen, dat is weer zo herkenbaar, bij onze zoon was het ook altijd zo. Een lieve vriendin van mij zei eens: 'Zijn verwachtingen zijn zo hoog, het kan alleen maar tegen vallen.'
En dat is niet iets wat je van de een op andere dag kunt veranderen. Het heeft alles te maken met dat negatieve zelfbeeld. Alles moet 'perfect' zijn, anders is het verpest en 'hoeft het niet meer'. Onze zoon kon als kleuter bijvoorbeeld heel leuk met blokken spelen. Die zette hij dan op de tafel. Maar als er een blok van de tafel viel, dan zwaaide hij ze er allemaal af. Hopla.
En een lange tijd is hij ook zo omgegaan met zijn schoolwerk en de relaties met de mensen om hem heen. Alles of niets. Echt destructief als iets niet ging zoals hij wilde, alsof hij dacht: 'Als het dan fout gaat, laat het dan maar goed fout gaan.' Zijn suicidale periode is ook op die manier ontstaan.
Dat heeft veel te maken met die autonomie en die controle over je eigen leven, waar ik het eerder over had. Hij wilde zo graag die controle, als het niet positief lukte, dan maar negatief.
Het heeft hier geholpen, om al die honderdduizend frustraties, met behulp van de methode van Greene, te ontrafelen. We kwamen op een aantal dingen die steeds opnieuw misgingen. En heel langzaam leert zoon om dingen wat minder zwart-wit te zien.
Maar dat is dus opnieuw een langdurig proces. Het helpt om het goede voorbeeld te geven. Dus zelf ook toe te geven dat je niet perfect bent en dat aan hem te laten merken, dat je daar van baalt, maar dat je het toch wel weer red in je leven. Mijn zoon kan nu soms tegen mij zeggen:'Ach mam, je bent een matige moeder.' En dan krijg ik een knuffel. Dat is humor, maar dat maakt het gelijk allemaal wat luchtiger, we hoeven niet perfect te zijn in dit huis.
Daarnaast hielp het om veel films te kijken. Vooral die comedy's waarin er van alles misgaat. Dat je een loser kunt zijn én een held. Hoe doe je dat?
En het helpt om genuanceerd om te gaan met die complimenten. Soms helpt het hier om een situatie op te delen in brokjes. De tastbare kant: wat is het resultaat? De proces kant: hoe ging het? En de emotionele kant: hoe voelde je erbij? En dan die verschillende aspecten los van elkaar bespreken. Als het een goede dag op school is geweest op school, volgens hem, vraag ik hem of hij zich ook goed voelde. Soms niet. En dan kan ik hem daarin troosten en coachen.

Over je best doen

Verder denk ik dat je op moet passen over de denkfout: 'Hij doet zijn best niet, want hij probeert het niet eens.'
Er toe komen, om ergens mee te beginnen, is óók een executieve vaardigheid en als het dan iets is, wat hij niet helemaal kan overzien, of waar hij zich niet zeker bij voelt, kan hij zich er waarschijnlijk niet toe zetten, om te beginnen. Dat is niet: je best niet doen, maar dat is angst/onvermogen.
Bij onze zoon hielp het, als het bij hem glashelder was, wat er precies van hem verwacht werd. Sommige mensen vinden dat heel moeilijk, voor leerkrachten op de basisschool. Ze wéten zelf niet eens wat ze verwachten van de kinderen. Nou ja: 'Gewoon meedoen met de gymles', of 'doen wat ik zeg'. Maar dat was voor onze zoon dus echt veel te vaag.
Wij zeiden thuis bij geklier ook altijd: 'Houden jullie nu eens op.' Inmiddels hebben wij geleerd om te benoemen waar ze mee op moeten houden. Ze weten dat dan echt niet. Dus dan wordt het: 'Stop met gillen.' of 'Stop met je zus aantikken.' of 'Jij zit aan je zus, wij blijven hier van elkaar af. Blijf van je zus af.' En dan moesten we ze ook nog vaak op een andere plek zetten, om de situatie te doorbreken.

Angst

In een ander draadje waarop jij reageert, Karmijn, zie ik ook heel veel herkenning met jouw zoon. Wat lijken/leken die twee op elkaar zeg! Angst is heel herkenbaar inderdaad. Je hebt ook gelijk met die duidelijkheid, dat herken ook ik sterk bij hem. Op school moeten ze hem dingen echt heel nauwkeurig uitleggen voordat hij durft te beginnen. Zo bang om fouten te maken. Zo naar voor hem. Ik hoop wel voor hem dat hij daarin losser kan worden. Heeft jouw zoon dat nu wel meer (je zei dat hij nu op de middelbare zit en dat hij enorm gegroeid is?)