Volledige focus op 1 iets
Mijn puberzoon (15) heeft diagnose ADHD met trekjes van PDDnos. Nu heeft hij zijn hele leven altijd iets gehad waar hij helemaal in op gaat. Toen hij wat jonger was, waren het auto's, hij maakte van Lego auto's, tekende auto's, reed denkbeeldig in auto's, maakte daarvoor zelfs een gedetailleerd stratenboek, alles was auto's auto's auto's. Vervolgens heeft hij een periode grote interesse gehad in caravans, zijn kamer was één grote caravan, van lego werden de meest fantastische caravans compleet met interieur gemaakt etc etc. Nu ligt de focus al weer een paar jaar niet op meisjes zoals je zou verwachten gezien zijn leeftijd, maar op bepaalde filmhelden. Ik heb zelf helemaal niets met die film en word er ondertussen knettergek van. Zijn telefoon staat vol met beeld en geluid van die film, zijn kamer is helemaal beplakt, hij maakt ze van Lego, hij koopt ze, tekent ze, speelt scene's na, hij heeft de films naar schatting minstens 120 keer gezien de afgelopen jaren en kijkt zo'n film nog steeds minstens 1 keer per week. Als hij in de omgeving dingen/ mensen ziet die er op lijken, wordt daar de aandacht op gelegd (hee kijk, die lijkt op filmheld X toen hij dit en dit deed in die en die scene). Naarmate hij ouder wordt, wordt eigenlijk alleen maar erger, terwijl ik in de veronderstelling was, dat het wel minder zou worden als hij eenmaal puber werd.
Hetzelfde geldt voor zijn beroepskeuze. Hij is creatief, maar heeft bedacht dat hij later hetzelfde gaat doen als zijn opa, wiens beroep verre van creatief is en eigenlijk helemaal niet bij mijn zoon past. Dit heeft hij al in zijn hoofd sinds zijn kleuterjaren en hier is hij niet vanaf te brengen, alle keuzes die hij maakt, zijn gericht op dat beroep. Terwijl hij op voortgezet onderwijs kennis heeft gemaakt met allerlei creatieve beroepen, die hij leuk vindt, waar hij goed in is en waar hij volledig zijn ei in kwijt kan. Natuurlijk is zoon vrij om het beroep te kiezen die hij wil, maar dit is zo zonde en ik kan me niet indenken dat zoon hier gelukkig van zal worden. Door omstandigheden is er overigens geen mogelijkheid dat opa en ik hierover met elkaar kunnen communiceren.
Iemand herkenning? Gaat het over? Is dit op één of andere manier te doorbreken? De ervaring is namelijk als je laat merken dat je iets helemaal niets vindt, of hem meeneemt naar andere films, musea, of open dagen van andere beroepen, in de hoop zijn horizon te verbreden, hij zich er juist meer in vastbijt.
Een fiep
Heel herkenbaar voor mij als autistische fieps (obsessies). Mijn zoon (13, Asperger) heeft het ook. De 'speciale belangstelling' wisselt, maar er is er altijd één. In tijden van stress is het een heerlijk veilig vluchtoord voor zoon, want in de beperkte, afgebakende fiepwereld is alles goed te controleren. Als hij onder druk staat zal het zich wel sterker manifesteren en worden we er hier ook wel moe van...
Ik ben het gaan waarderen als een manier voor mijn zoon om de wereld aan te kunnen. Het wordt me wel eens te gek, dan zeg ik het ook tegen hem: "je fiept wel een beetje op speciaal-onderwerp, Zoon!" dat beaamt ie dan en houdt er bereidwillig even zijn mond over. (In zijn hoofd stopt het niet, maar goed...)
Kan het zijn dat je zoon moeite heeft met het maken van keuzes, en daardoor rigide vasthoudt aan de 'keus' van zijn kindertijd? Kun je het bespreekbaar maken? Kun je bijvoorbeeld het beroepskeuzeproject voor hem vereenvoudigen?
Mijn zoon is inmiddels zover dat hij beseft dat dit 'fiepen' zijn reactie is op dingen die hij moeilijk vindt. Hij kan heel moeilijk kiezen en als we dat probleem benoemen en hem systematisch door het keuzeproces loodsen, komen we er uit.
Overigens heeft hij dankzij zijn fieps kennis van de meest uiteenlopende onderwerpen. Daar duikt ie dan helemaal in, en van elk onderwerp blijft wel iets hangen. Soms toch ook wel weer handig...
Ik kan je niet helpen
Maar lees met belangstelling mee. Dochters (10) obsessie is K3 en dan met name Josje. En dat dan al jaaaaren. Heel vermoeiend (voor ons).
Bewust maken
Heb je al eens geprobeerd om hem zich bewust te maken van zijn focus? Bij onze zoon (12, ook adhd met sommige ass trekjes) helpt dat toch wel, dan neemt hij gelijk wat meer afstand en kunnen wij grapjes gaan maken over het onderwerp.
Hij weet dus dat zijn obsessies voor hem heel erg fijn zijn, maar dat hij daar wel in door kan slaan. Zijn vader heeft ws. ook ADHD en die heeft uren besteed aan het leren van computerprogramma talen. Net als in dit filmpje
Het was een stukje bewustwording, om te leren dat wat hij interessant vindt, niet noodzakelijkerwijs voor ons interessant is. Dat is hier regelmatig onderwerp van gesprek. We doen regelmatig Hans Teeuwen na: 'INteresSANT!' Maar dan op een aardige leuke manier hoor, we branden elkaar niet af in dit gezin. Hij snapt nu inmiddels wel, dat ik niet bijster geinteresseerd ben in de MOD's voor Minecraft die hij download.
Door er zo over te praten, gaat zoon veel minder dwingend met zijn obsessies om.
Over die beroepskeuze, dat is volgens mij weer een ander probleem. Dat klinkt meer als rigiditeit. 'Ik heb ervoor gekozen om ... te worden, nu kan ik niet meer terug.' Onze zoon heeft dat ook. Hij wil architect worden, maar hij houdt niet van netjes en hij houdt niet van tekenen, ook is hij performaal niet zo begaafd als hij verbaal is. Hij kijkt ook nooit naar gebouwen en maakt zelf nooit een ontwerp of zo. Dat gaat hem dus denk ik niet worden. Wij zeggen dan maar dingen tegen hem als: 'Ach, misschien verander je later van mening.' 'Er zijn ook game-architecten.' 'Ik denk dat je wel architect zou kunnen worden, als je het echt heel graag wilt.' En we hebben het vaak over mensen die verschillende carriere wendingen hebben gemaakt. Zo leggen wij de gedachte in zijn hoofd, dat hij niet per se architect hoeft te worden, dat er werkelijk een wereld aan mogelijkheden is voor hem.
Moeilijk
Wat je zou kunnen doen is voortborduren op het onderwerp, zodat je het daarmee weer verbreedt. Zoon (14, Asperger) hier gaat heel diep de onderwerpen in, maar hij heeft er wel enorm veel, dus dat specifieke fiepgedrag ken ik niet. Ik maak wel vaak gebruik van zijn specifieke interesses om daarmee hem vooral sociale componenten bij te brengen.
Dus als hij het over ruimtevaart heeft (erg favoriet), dan gaan we praten over wat het betekent om maandenlang in een kleine ruimte met mensen opgesloten te zitten. Mensen die praten, lachen stinken etc. Hoe je met die prikkels om kunt gaan en jezelf ervan afsluiten. Of juist meedoen. Hoe je die mensen zou kunnen selecteren zodat ze goed bij elkaar passen. Wat hij dan belangrijk zou vinden.
Als hij bezig is met Lego, dan kunnen we bespreken waarom zijn zus het leuker vindt om huizen te bouwen met inrichtingen, terwijl hij vooral machines wil bouwen. Als hij wegduikt in het ruimtetijdcontinuum, dan bespreken we wat voor sociale consequenties het zou hebben als je je eigen toekomst kunt beïnvloeden. Of mensen daar gelukkiger van worden of juist niet.
Ik betrek dus bij zijn interessen vaak de moreel-ethische kant. De sociale consequenties. Ik merk dat hij daardoor er toch meer voor openstaat. Maar ik geef toe: we hebben geluk want hij heeft dus veel interessen die hij ook weer met elkaar combineert, waardoor het voor ons niet snel een storend geheel wordt.
Ik weet niet of je wel eens naar de Big Bang Theory kijkt, maar een van die nerds (Sheldon) vertoont typisch gedrag op dit gebied. Ik merk dat zoon hier heel veel opsteekt van deze serie. Er wordt hier en daar de draak gestoken met autistisch gedrag, maar niet op een vervelende manier. Ik refereer ook wel eens met quotes uit de serie, waardoor zoon meteen snapt op welk gedrag van hem ik reageer. Het blijft dan grappig, waardoor hij zich niet aangevallen voelt.
Boek
Onze zoon vond het boek 'Het wonderlijke voorval met de hond in de nacht', overigens heel erg leuk om te lezen. Hoewel onze zoon dus geen ASS heeft, maar er wel een paar trekjes van vertoont, vond hij het boek erg interessant.
Het boek maakte dat een paar eigenschappen van onze zoon bespreekbaar werden. Die obsessies is daar een voorbeeld van.
Ha, wat grappig
Zoon kwam onlangs met dat boek van de schoolbieb. De lerares Nederlands had dit boek aangeraden voor zijn volgende verplichte boek. Ik moest lachen, want ik had dat boek al in de kast staan. Hij gaat er nu aan beginnen. Ik vond het voor mijn zoon niet erg herkenbaar, maar ik heb al vaker gemerkt dat ik maar een fractie van zijn denkwereld echt ken. Best kans dat hij er dus veel meer in herkent.
Ik raad trouwens ook Olifanten in mijn kop aan van Robin Raven. Net uit. Gaat over een jongen van 13 met Asperger die vooral een ruimtevaartfiep heeft.
Nickelo
Onze zoon herkende niet zoveel in het boek, maar vooral om die jongen zijn denkwereld te kunnen volgen, dat vond hij heel erg interessant. Dat het de schrijver gelukt is, om de keuzes die de hoofdpersoon maakt, die in feite heel extreem zijn, volkomen logisch worden. Dat vond hij erg boeiend. Daarnaast vond hij het een spannende verhaallijn, vooral dat stukje in de metro.
Hij gaat misschien wel dit voorjaar met een paar leerlingen van zijn school naar Londen. We hadden het er gisteren over, 'denk je dat het zal gaan lukken, met je ADHD?' En toen zei ik: 'Ik verwacht eigenlijk dat je jezelf heel goed gaat redden, maar anders kun je altijd nog op een stoeltje in de metro gaan zitten, zoals die jongen uit dat boek..' Dat maakt het allemaal weer wat luchtiger.
Prettig
Het is prettig te zien dat anderen hier ook tegenaan lopen en hoe er mee om wordt gaan. Dat geeft voor mij stof tot nadenken, over de manier hoe ik reageer en er mee om ga en wat ik daarin zou kunnen veranderen. Ik heb nu jammergenoeg geen tijd om te reageren, dus ik kom later terug.
Tips
Soms als mijn zoon weer een eindeloze monoloog start over een onderwerp waar ik allang mee klaar ben, dan start ik een eigen monoloog. Ik begin te praten over iets dat hem geen bal interesseert, ik wijd eindeloos uit over irrelevante details en ik luister niet naar zijn vragen. Na 1 minuut (maximaal) begint hij dan te sputteren. Ik vraag dan wat er mis is. Nou, dat ik niet naar hem luister, want dit interesseert hem niet.
Mooi, zoon, dat was dus precies mijn punt. Vroeger kon hij zich aangevallen voelen als iemand iets niet interessant vond, dat hij megabelangrijk vond. Inmiddels beseft hij wel dat smaken verschillen.
We hebben ook de nodige aandacht besteed aan gezichtsuitdrukkingen. Hij keek/kijkt mensen namelijk niet recht aan. Dan is het verdraaid moeilijk om te zien of ze wel geinteresseerd zijn. We hebben het boek Lichaamstaal voor Dummies gekocht en samen doorgenomen. Soms is het genoeg om tegen hem te zeggen: "Kijk me eens aan als je praat en probeer dan te bedenken of ik interesse heb". Soms spreek ik ook af dat we op een later moment ruim de tijd zullen nemen voor zijn onderwerp, maar nu dus niet. Dan nemen we later inderdaad ruim de tijd, want natuurlijk is het voor hem wel heel belangrijk.
Gisteravond begon hij trouwens na de film Next in de deur van de slaapkamer een uitgebreide beschouwing over het Verwachtingsdilemma. Ik lag al in bed, hij nog niet
Het kostte me toen minstens 10 minuten voor ik hem duidelijk gemaakt had, dat ik het ontzettend interessant vond, maar dat ik nu echt wilde gaan slapen
Nickelo
Ja, The Big Bang Theory is hier ook heel geliefd en nuttig als aanleiding om over gedrag te praten. Wij gebruiken films en tv-programma's ook vaak om emoties en gedrag uit te leggen.
Mijn zoon is ook veel bezig met vragen over tijd en ruimte en is dol op fantasy en sci-fi.
Door die voorliefde stuitte hij op de website "tvtropes.org". Hij weet nu werkelijk alles wat daar te vinden is over alle mogelijke tv-programma's, films, boeken, noem maar op. Hij schrijft en spreek briljant Engels, en heeft een grote kennis van populaire cultuur. Dat plaatst hem wel weer in een isolement omdat andere mensen hem niet meer kunnen volgen of eenvoudigweg over andere dingen willen praten.
Inmiddels is hij zich ook daarvan bewust en kunnen we hem een seintje geven als hij te lang doordramt. Ik denk het het belangrijkste is, dat hij zich bewust is van zijn eigen 'eigenaardigheden' en open staat voor bijsturing. Dat lukte vroeger niet.
Als mijn zoon in een bepaalde periode ook voor zijn doen extreem bezig is met een onderwerp, is dat voor mij een signaal dat hij ergens overvraagd wordt en dat er iets is dat hem dwars zit. Ik probeer dan niet te zeggen: "Hou nou eens op over X te praten!" maar bijvoorbeeld "Ben je bang dat Y je niet zal lukken?" Hij kan dat dan zelf (nog) niet onder woorden brengen.
