Help, mijn kind is verlegen! Zo ondersteun je je kind zonder te pushen
Je staat op een feestje en iemand zegt enthousiast tegen je kind: "Hallo, hoe heet jij?" – en hop, je kind duikt meteen achter je benen en weigert een woord uit te brengen. Of op de opvang speelt je kind het liefst alleen, terwijl andere kinderen vrolijk samen ravotten. Verlegenheid kan als ouder soms lastig zijn om te zien, vooral als je bang bent dat je kind sociale kansen misloopt. Maar wat betekent het eigenlijk als je kind verlegen is? En belangrijker: hoe kun je hem of haar ondersteunen zonder te pushen?
Is verlegen zijn een probleem?
Als je kind verlegen is, hoeft dit geen probleem te zijn. Sommige kinderen zijn nu eenmaal van nature wat afwachtender en observeren liever voordat ze in actie komen. Dit betekent niet dat ze ongelukkig zijn of dat er iets ‘mis’ is. Het wordt pas een probleem als:
- Je kind zelf last heeft van de verlegenheid en bijvoorbeeld vaak verdrietig is omdat hij of zij niet durft te spelen met andere kinderen.
- Je kind extreme angst vertoont in sociale situaties en dit hem of haar belemmert in dagelijkse activiteiten.
- Er sprake is van selectief mutisme: je kind praat thuis normaal maar weigert te praten in sociale situaties.
In de meeste gevallen is verlegenheid gewoon een karaktereigenschap en geen reden tot zorg. Maar als ouder kun je wél helpen om je kind zich zekerder te laten voelen.
Verlegenheid als superkracht
Vaak wordt verlegenheid gezien als iets negatiefs, maar het heeft ook veel positieve kanten. Verlegen kinderen zijn vaak goede luisteraars, observeren situaties zorgvuldig en denken goed na voordat ze handelen. Dit kan later uitgroeien tot eigenschappen zoals inlevingsvermogen, bedachtzaamheid en empathie – allemaal waardevolle kwaliteiten in vriendschappen, werk en relaties. Onderzoek wijst uit dat mensen die in hun jeugd verlegen waren, later vaak sterke analytische vaardigheden ontwikkelen en minder geneigd zijn tot impulsieve beslissingen. Ze kunnen hierdoor juist uitblinken in beroepen waar zorgvuldigheid en aandacht voor detail belangrijk zijn. Dus in plaats van verlegenheid te zien als een last, kun je het ook bekijken als een kracht die op een natuurlijke manier meegroeit met je kind.
Hoe help je een verlegen kind?
Veel verlegen kinderen 'groeien' er vanzelf over heen, maar toch zijn er in de tussentijd genoeg dingen die je kunt doen om te helpen.
1. Accepteer en benoem het niet als een probleem
Zeg nooit tegen anderen "Oh, hij is gewoon heel verlegen" terwijl je kind erbij staat. Dit kan het gevoel versterken dat er iets mis is me hem. Dan krijgt je kind minder zelfvertrouwen en dat wil je liever voorkomen. Zeg liever iets als: "Hij kijkt eerst even de kat uit de boom, hij wil graag eerst zien wat er gebeurt." Zo geef je ruimte zonder er een stempel op te plakken.
2. Geef je kind tijd om te wennen
Sommige kinderen springen meteen in een groep, anderen hebben tijd nodig om zich veilig te voelen. Dwing je kind niet om meteen mee te doen als je merkt dat hij verlegen is, maar geef de ruimte om op zijn eigen tempo te observeren en mee te doen als hij of zij er klaar voor is.
3. Oefen sociale situaties op een veilige manier
Speel rollenspellen waarin je oefent hoe je een gesprek begint of hoe je op iemand afstapt. Je kunt bijvoorbeeld samen bedenken wat je kunt zeggen als je een nieuw kind ontmoet: "Hoi, mag ik meedoen?" Dit soort voorbereiding kan helpen om meer zelfvertrouwen te krijgen.
4. Moedig kleine stapjes aan
Verlegen kinderen hebben soms een klein zetje nodig om uit hun comfortzone te komen. Geef complimenten wanneer je kind een stap zet, hoe klein ook. "Ik zag dat je zelf iets tegen de juf zei, wat knap van je!" Dit motiveert om het vaker te doen.
5. Creëer kansen voor succes
Nodig één vriendje uit in plaats van meteen een grote groep. Laat je kind wennen aan sociale interacties in een rustige, vertrouwde omgeving voordat je grotere sociale situaties aangaat.
6. Wees een rolmodel
Kinderen leren veel door naar hun ouders te kijken. Laat zelf zien hoe je iemand groet, een praatje maakt of vriendelijk lacht naar een vreemde. Als je kind ziet dat jij je prettig voelt in sociale situaties, zal hij of zij daar ook meer vertrouwen in krijgen.
7. Help je kind woorden te geven aan gevoelens
Soms voelen verlegen kinderen zich ongemakkelijk, maar weten ze niet goed waarom. Help je kind door te benoemen: "Ik zie dat je het spannend vindt om naar binnen te gaan. Dat is oké, we doen het samen." Zo leer je je kind om gevoelens te herkennen en ermee om te gaan.
8. Vermijd overbescherming
Het is verleidelijk om je kind te ‘redden’ in sociale situaties, bijvoorbeeld door altijd voor hem of haar te antwoorden. Maar probeer je kind juist te stimuleren om zelf iets te zeggen. Geef hem of haar de tijd en de kans om dat op eigen tempo te doen.
Wanneer is er extra hulp nodig?
Als verlegenheid omslaat in extreme sociale angst, kan het goed zijn om extra hulp te zoeken. Bijvoorbeeld als je kind paniekaanvallen krijgt bij sociale situaties, helemaal niet meer durft te praten buitenshuis of zich extreem terugtrekt. Een kinderpsycholoog of opvoedcoach kan dan helpen om je kind op een positieve manier meer zelfvertrouwen te geven.
Verlegen zijn is oké
Verlegenheid is geen probleem dat opgelost hoeft te worden, maar een karaktereigenschap die begrip en ondersteuning vraagt. Door je kind de tijd en ruimte te geven, sociale situaties stap voor stap te laten oefenen en succeservaringen op te bouwen, groeit het zelfvertrouwen vanzelf. En uiteindelijk? Dan komt je kind steeds een beetje meer uit zijn of haar schulp – op zijn of haar eigen tempo.
