17 augustus 2000 door Paula Fikkert

Die moeilijke R-klank (4 jr)

Deze keer twee vragen tegelijk, die beide hetzelfde probleem behandelen:

Vraag 1

Mijn dochterje is bijna 4 en kan nog steeds niet de R uitspreken. Zij vervangt die klank door een L of spreekt hem helemaal niet uit. Wat valt daaraan te doen?

Vraag 2

Mijn zoon van bijna vier heeft een grote woordenschat en spreekt grammaticaal correct, maar spreekt erg onduidelijk en kan nog steeds de R niet zeggen. Wat kunnen we hieraan doen?

Groei en ontwikkeling

De ontwikkelingen van een peuter van 3 jaar oud: deze mijlpalen kun je verwachten

Antwoord

In het algemeen wordt aangenomen dat een kind van 5 de meeste klanken goed uitspreekt. De 'R' is daar een uitzondering op: deze klank wordt door vrijwel alle kinderen op de wereld laat verworven. Het is niet uitzonderlijk dat een kind op de basisschool nog af en toe moeite heeft met de 'R'. Het beste advies dat ik kan geven is 'heb geduld'. De meeste kinderen leren de 'R' vanzelf goed uitspreken.

Veel soorten 'r'

Ik weet niet of Nederlandse kinderen er nóg langer erover doen om de 'R' te leren dan anderstalige kinderen, maar een bijkomende moeilijkheid voor het Nederlands is dat er een enorme variatie is in de uitspraak van de 'R'.

Zo kennen we bijvoorbeeld:

• de Gooise, of 'Kinderen-voor-kinderen-R';
• de zogenaamde huig-'R', die achter in de keel wordt gemaakt;
• de tongpunt-'R', waarbij de tongpunt gaat trillen op dezelfde plaats als waar de 'D' gemaakt wordt.

Daarnaast is er nog een groot aantal andere varianten. Wat ze allemaal gemeen hebben, is dat ze lastig uit te spreken zijn.

Ontwikkeling

In sommige posities van woorden is de 'R' lastiger dan in andere. Meestal kunnen kinderen eerst de 'R' goed zeggen in groepjes van medeklinkers, zoals in
brood,
praten en
drinken. In
regen of
ranja lukt het dan nog niet.

Het laatst wordt de 'R' doorgaans geleerd aan het eind van een lettergreep. Daar wordt hij vaak weggelaten:
klaar wordt dan uitgesproken als
kla.

Mijn eigen dochter (5)

Helemaal lastig is de R-klank aan het eind van een onbeklemtoonde lettergreep, zoals in
luier en
wakker. Mijn eigen dochter van 5 maakte tot voor kort in die positie nog vaak een 'L' en zei dan
luiel en
wakkel. Recentelijk zegt ze
luirel en
wakker. Nog even en dan rolt de 'R' foutloos over haar tong in alle posities.

De kans is groot dat het bij jullie kinderen net zo gaat.