1 januari 2000 door Ward van Alphen
Mijn dochter (7) is panisch voor spinnen. Zelf ben ik ook niet dol op deze beesten maar haar angst begint buitenproportioneel te worden. Ik probeer laconiek te reageren als ze een spin ontdekt maar ik heb niet het gevoel dat het veel helpt.
Ik wil voorkomen dat het op een spinnenfobie uitdraait. Hoe kan ik het beste op deze angst ingaan?
N.B. De spin wordt gepakt door mijn man of, als hij niet aanwezig is, door mij en we maken hem dood.
Laten we aannemen dat uw dochter -- afgezien van de angst voor spinnen -- verder goed functioneert, geen andere problemen heeft, makkelijk in de omgang is, etc. Kortom: we hebben te maken met een enkelvoudige angst. U vertelt dat de angst buitenproportioneel begint te worden. Eigenlijk moeten we dan weten hoe uw dochter dan precies reageert, maar waarschijnlijk is dat met een vorm van paniek.
Een kind kan vaak nog niet inzien dat het een irreëele angst betreft. En bij spinnenangst is er iets eigenaardigs aan de hand: zelfs volwassen personen zoals u en ik kunnen behoorlijk schrikken van een spin. Daar is over het algemeen goed mee te leven. Het hangt natuurlijk wel af van hoe vaak het betreffende probleem je pad kruist, en hoeveel angst het beestje bij je oproept.
Spinnen zijn ook fascinerend voor kinderen: ze komen voor in tekenfilms en (strip)verhalen, en een spinnenweb vol ochtenddauw raakt ons door haar schoonheid.
Zou die invloed kunnen hebben op hoe uw dochter met haar angst omgaat? Waarschijnlijk wel: in dat geval bent u dus in zekere zin gehandicapt, omdat u zelf ook een angst voor spinnen hebt.
U doet wat u kunt door laconiek te blijven. Je kan je afvragen of het van belang is dat de spin wordt doodgemaakt: is dat niet in tegenstrijd met de andere boodschap die u wilt uitstralen naar uw dochter, namelijk dat een spin ongevaarlijk is? Misschien moet u ook zelf iets doen aan uw eigen spinnenangst...
Een mogelijkheid is: niets doen, want meestal gaat het vanzelf over. Niet teveel aandacht eraan besteden, het probleem zo klein mogelijk maken.
Een andere mogelijkheid is modeling: een gedragstherapeutische techniek, waarbij het kind ziet hoe een ander het gevreesde object tegemoet treedt zonder dat dit angst of gevaar oproept.
Uiteindelijk kan je het kind dan zelf mee laten doen met het rustig omgaan met spinnen. Dat zou u stapsgewijs kunnen opbouwen: een techniek die ook gebruikt wordt bij desensitisatie. Hierbij ga je angst te lijf door er stap voor stap aan te wennen, te beginnen bij situaties die weinig angst oproepen, eindigend bij "het echte werk".
Je zou dan ook in plaats van in paniek raken een andere methode tot je beschikking moeten hebben als reactie op angst. Gedragstherapeuten leren hun cliënten dan bijvoorbeeld zich te ontspannen. Dit hele gebeuren kan je versterken door gewenst gedrag te belonen, en ongewenst gedrag in elk geval niet verder te bekrachtigen door er neutraal op te reageren.
Het zou goed kunnen dat al die stripverhalen, tekenfilms, sprookjes, ochtendexcursies naar het bos een functie hebben: we leren zo omgaan met onze angsten, in de realiteit, maar ook in onze fantasie. Dus ook daar liggen nog mogelijkheden om de angst van uw dochtertje indirect te beïnvloeden.
