22 oktober 2004 door Aleid Grijpma
We hebben een gezin met twee zonen, van 9 en 4 jaar. De zoon van 9 vertoont kinderlijk gedrag. Hij speelt alleen met jongere kinderen, en huilt snel als de dingen niet gaan zoals hij wil.
Hij heeft flink last van leerstoornissen door dyslexie.
Tevens heeft hij af en toe een "driftbui". Hij is dan zo boos dat hij – zoals hij zelf zegt – niet meer weet wat hij doet. Deze buien komen spontaan opzetten. Hij slaat dan uit het niets een ander op het gezicht en heeft daar naderhand erg veel spijt van. Dit doet hij alleen op school. Thuis is het een voorbeeldige jongen.
Wat moeten we hiermee doen? Meer verantwoordelijkheden geven? Laten zien dat hij meer kan? Graag tips om dit in betere banen te leiden.
Het lijkt erop dat uw zoon emotioneel wat in de knel zit en dat hij daar op school meer last van heeft dan thuis. In zo'n geval krijg je al snel het vermoeden dat er een verband gelegd moet worden tussen de leerproblemen en de emotionele klachten.
U geeft aan dat uw zoon last heeft van leerproblemen ten gevolge van dyslexie. Is dat goed onderzocht? Ik hoop het wel, want de diagnose dyslexie wordt tegenwoordig wel erg snel gesteld.
Hieronder zal ik eerst iets vertellen over de achtergronden van dyslexie, en de emotionele gevolgen daarvan. Daarna volgen een paar praktische tips.
Dyslexie is – kort gezegd – een stoornis in het automatiseren van lezen en spellen. Als een taak 'geautomatiseerd' volbracht kan worden, betekent dat het volgende:
Kinderen met dyslexie bereiken die automatisering niet, wat de volgende consequenties kan hebben:
De diagnose 'dyslexie' zou gesteld moeten worden in de volgende situaties:
Een belangrijk criterium is in ieder geval dat er geen sprake is van een geringe intelligentie.
Naar de oorzaak – of oorzaken – van dyslexie wordt nog steeds naarstig gezocht. Het ziet ernaar uit dat er tekorten zijn in de taalgebieden van de hersenen en in de informatieverwerking. Ook wordt er onderzoek gedaan naar erfelijke factoren en biologische factoren.
Naast problemen met lezen en spellen kunnen er nog andere problemen zijn, zoals problemen met rekenen, of moeite met communicatieve vaardigheden (of beide). Soms zie je dat kinderen met dyslexie ook problemen hebben op het gebied van de taalvaardigheid, waardoor ze zich bijvoorbeeld moeilijk verbaal uiten.
Er is aangetoond dat bij kinderen met ADHD-problematiek vaker dyslexie of andere leerproblemen voorkomen. Dit zou te maken kunnen hebben met problemen in de hersenfuncties, met name door de (lichamelijke) overbeweeglijkheid, die interfereert met het opnemen van nieuwe informatie en een zwak probleemoplossend vermogen.
Ook worden er vaak emotionele problemen gezien, zoals depressieve klachten of zeer opstandig gedrag. (Dat laatste scharen we in de psychiatrie trouwens ook wel onder de depressieve klachten.)
Die emotionele problemen zijn vaak een gevolg van de dyslexie. Kinderen met dyslexie lopen er namelijk tegenaan dat schooltaken als lezen en spellen niet makkelijk gaan. Ze worden ermee geconfronteerd dat ze veel fouten maken, en aangezien kinderen zichzelf vrijwel altijd vergelijken met leeftijdsgenoten, merken ze al snel dat bij henzelf het lezen achterblijft.
Vooral tegenwoordig, met het systeem van niveau-lezen (AVI 1, AVI 2, etc.), hebben dyslectische kinderen snel door dat andere kinderen sneller vooruit gaan en verder komen dan zijzelf. Dit leidt tot onzekerheid en minderwaardigheidsgevoelens, ook omdat ze niet begrijpen waaróm het hen niet lukt.
Met name als de problemen niet vlot onderkend worden, zie je vaak dat kinderen een hekel aan school gaan krijgen. Ze geven dan aan niet meer naar school te willen, of ze zijn daar boos en opstandig.
Wat je ook vaak ziet, is dat in eerste instantie vooral de gedragsproblemen onderkend worden, en niet de oorsprong daarvan. Men gaat een kind lastig vinden, waarbij men zich niet realiseert dat er ook een leerprobleem kan zijn.
Als er een vermoeden van dyslexie bestaat, moet er eerst een uitgebreid psychologisch onderzoek gedaan worden. Dat is helaas gemakkelijker gezegd dan gedaan, omdat scholen steeds vaker een beperkt budget hebben om hun leerlingen te laten testen, waardoor het vaak wordt uitgesteld. Ik vind dat geen goede ontwikkeling...
Er zou in ieder geval een intelligentie-onderzoek moeten plaatsvinden en liefst ook nog een neuro-psychologisch onderzoek, om meer te weten te komen over de informatieverwerking van het kind, en om erachter te komen of er nog andere probleem zijn, zoals aandachts- en concentratieproblemen. Daarnaast: een onderwijskundig onderzoek waarbij goed in kaart gebracht wordt op welk niveau het kind qua lezen en rekenen functioneert en welke fouten hij precies maakt.
Daarna moeten er adviezen komen hoe het kind verder begeleid gaat worden met zijn lees- en spellingproblemen. Vaak is individuele begeleiding daarin nodig.
U geeft aan dat uw zoon graag met jongere kinderen speelt. Daarvoor zijn volgens mij twee verklaringen mogelijk:
1. Het kan zijn dat hij emotioneel nog jong is en dat hij zijn leeftijdsgenoten niet begrijpt.
2. Het kan ook zijn dat hij zich zekerder voelt bij jongere kinderen, vanwege een laag zelfbeeld dat hij in de afgelopen jaren heeft opgebouwd.
Ook vertelde u dat hij snel gaat huilen. Oftewel: dat hij zich moeilijk verbaal kan uiten als hij onder druk komt te staan. Dat kan te maken hebben met zijn dyslexie, namelijk dat hij moeite heeft om (onder druk) een reactie onder woorden te brengen.
Wat kunt u doen? Om te beginnen zal er toch een gedegen onderzoek naar de leerproblemen gedaan moeten worden, als dat nog niet gebeurd is. U kunt dit oppakken met school. Eigenlijk is dat het aller-belangrijkste. Zolang hij zich niet gelukkig voelt op school, kun je doen wat je wilt, maar zal het allemaal weinig helpen.
Dus: is er een intelligentie-onderzoek gedaan? Zijn er andere onderzoeken uitgevoerd? Wat is het plan van aanpak voor de leerproblemen?
Thuis kunt u natuurlijk proberen zijn zelfvertrouwen zo veel mogelijk te vergroten op de manieren die u zelf al noemde.
Verder zou ik u aanraden om eens te kijken op de website van de Vereniging Balans. Deze organisatie houdt zich onder andere bezig met dyslexie (maar ook met ADHD, PDD-NOS, NLD, etc.). U kunt daar lid worden maar ook meteen al tips vinden.
Tot slot zou u kunnen denken aan een sociale vaardigheidstraining voor uw zoon, waar hij mogelijk ook sterker van kan worden en weerbaarder tegenover zijn leeftijdsgenoten.
