6 oktober 2006 door Aleid Grijpma
Hoe moet ik het feit inschatten dat mijn dochter (10 jaar) zichzelf regelmatig dood wenst? Ze doet dit meestal als ze haar zin niet krijgt, of als er iets niet lukt.
Mijn dochter is erg emotioneel. Ze kan zich uiten in uitersten. Heel boos, heel verdrietig, heel blij. Ze heeft een hekel aan verplichte dingen, zoals school en opruimen. Ze is de middelste van drie kinderen. Ik woon met mijn drie kinderen alleen. Ze zien hun vader eens in de 14 dagen een dag.
Mijn dochter heeft het nog steeds moeilijk met de echtscheiding, nu drie jaar geleden. Ze heeft heel emotioneel gereageerd op deze gebeurtenis. Ze heeft me lang verweten dat de scheiding mijn schuld was. Recent is haar oma overleden. Ook daar reageerde ze emotioneel op.
Het is altijd heel lastig voor ouders als kinderen aangeven dat ze dood willen. Je kunt daar erg van schrikken, wat natuurlijk niet verwonderlijk is, want een doodswens, dat is nogal wat. Het komt trouwens veel voor; ik krijg er altijd veel bezorgde telefoontjes over.
De vraag hoe serieus je zo'n doodswens moet nemen, en hoe je ermee om moet gaan, valt niet op voorhand te beantwoorden. Dat hangt van verschillende factoren af, die ik hieronder zal bespreken. Maar eerst zal ik wat dieper ingaan op uw dochter zelf, en de situatie waarin ze verkeert.
U omschreef uw dochter als een temperamentvol kind: heftig in al haar emoties, van zeer vrolijk tot zeer verdrietig. Verder vertelde u dat ze de middelste is. Dat is belangrijk om te weten, aangezien een middelste kind soms extra lastig kan zijn. (De problematiek van het middelste kind is al eerder in deze rubriek ter sprake geweest.)
Wat ik helaas niet weet, is of uw dochter het enige meisje is en hoeveel zij verschilt met de anderen. Ook ben ik benieuwd hoe zij vóór de echtscheiding functioneerde. Was zij toen ook al zo sterk wisselend in haar stemmingen? De echtscheiding vond namelijk plaats toen zij in de oedipale fase was (drie jaar geleden, dus toen ze 7 was).
In de oedipale fase kan een meisje haar vader erg bewonderen, hetzij openlijk hetzij heimelijk, en soms is dat gevoel zó sterk dat ze met hem wil trouwen. En dan is hij 'opeens' – althans in de ogen van uw dochter – abrupt verdwenen. Allicht dat je als kind je moeder daarvan de schuld geeft! Wat moet je anders? Ik wil u daarmee geen schuldgevoel aanpraten, maar wat ik wél wil, is begrip kweken voor uw dochters reactie!
Soms zie je dan bij kinderen een tijdelijke terugval naar een jonger emotioneel stadium. Ze kunnen bijvoorbeeld terugvallen in het koppige gedrag van peuters (ik denk hierbij aan haar hardnekkige weigering om op te ruimen, en haar hekel aan 'dingen die moeten'). Het vergt dan veel tact en energie van ouders die het zelf óók moeilijk hebben, om dat allemaal weer in een rustig vaarwater te krijgen.
Het is dus wel belangrijk om u goed af te vragen hoe u zich zelf voelt, zeker omdat het hard werken is met dit soort koppige meiden!
Verder is het belangrijk om te kijken hoe uw dochter in z'n algemeenheid functioneert. Hoe gaat het op school? En met vriendinnen? Loopt dat allemaal goed of niet?
Aan het algehele functioneren kun je zien of er misschien sprake is van depressieve gevoelens bij uw dochter. Ingrijpende ervaringen als de echtscheiding en het overlijden van oma kunnen namelijk best leiden tot een depressieve reactie.
Wat hebben deze emotionele dingen trouwens met u zelf gedaan? Heeft u zelf ook last van depressieve gevoelens, of gaat alles goed met u? Het is belangrijk om u dat af te vragen...
Nu terug naar het eigenlijke onderwerp van uw vraag. Zoals gezegd: het komt veel voor dat kinderen zichzelf dood wensen. In emotionele buien kunnen ze hartgrondig beweren dat zij maar beter dood hadden kunnen zijn.
Dat kan oprecht gemeend zijn, maar houd er ook rekening mee dat het gebruikt kan worden als machtsmiddel. Het kan bijvoorbeeld zijn dat een kind wéét dat zijn ouders er erg van schrikken, waar het kind dan profijt uit kan trekken (zoals: geen straf krijgen, niet naar school hoeven, etc.)
Daarnaast moet u zich realiseren dat het begrip 'dood' in de basisschoolleeftijd erg kan leven bij kinderen. Vandaar dat je het in deze fase zo vaak hoort.
Maar moet je je nou zorgen maken of niet, en hoe serieus moet je zo'n doodswens nemen? Dat hangt ervan af:
Het kan dus met uw dochter een aantal kanten op. Als zij verder goed functioneert, en u het idee heeft dat ook thuis de zaken in principe goed lopen, dan zou ik u adviseren om voldoende tijd voor haar in te plannen iedere dag, waarbij u écht de tijd heeft om iets met haar te doen. Bijvoorbeeld samen kijken naar iets op de televisie, of samen een spelletje doen.
Denk niet meteen dat uw dochter dan allerlei dingen met u gaat bespreken, het gaat er meer om dat zij het gevoel heeft dat zij belangrijk is en ertoe doet. En als u weer van die heftige doodswensen hoort, ga daar dan niet te veel op in. U kunt het wel benoemen, bijvoorbeeld door te zeggen dat u begrijpt dat ze boos of verdrietig is om iets, maar laat het daar dan verder bij.
Als u daarentegen het idee heeft dat er méér speelt, en dat op verschillende fronten niet lekker functioneert, dan zou ik u adviseren om hulp te ze zoeken. Bijvoorbeeld bij een polikliniek voor kinder- en jeugd-psychiatrie. Dat kan ervoor zorgen dat zij wat steviger in haar schoenen komt te staan, voordat de puberteit begint.
Ik hoop dat ik u hiermee een beetje op weg heb geholpen. Succes ermee!
