28 mei 2004 door Mieke Beers
Mijn 27 maanden oude dochter vervangt de V en de F vaak door een G. Bijvoorbeeld:
- vogel wordt gogel;
- van wordt gan;
- voor wordt goor.
Haar naam is Fola, maar ze blijft volhouden dat ze Gola heet. Als we met haar oefenen om haar naam goed uit te spreken, zegt ze: "Ffffffff Gola!"
Ze kán echter wel een V of een F uitspreken, want
vis is bij haar
vis en
fiets is
fiets.
Valt dit te verklaren? En wat kunnen we doen om haar te helpen? Het zou zo mooi zijn als ze haar eigen naam kan uitspreken.
Op de leeftijd van uw dochter komen vervangingen van klanken nog veel voor. Dat komt doordat ze nog aan het zoeken is naar de juiste regels voor de verschillen tussen klanken. Ze weet wel dát er regels zijn, maar ze weet nog niet precies hoe ze werken. Dat is volkomen normaal. Het kost gewoon wat tijd voor haar om daar achter te komen.
Via een omweg, met behulp van een spelletje, kunt u proberen om uw dochter haar naam goed uit te laten spreken.
Iedere taal heeft zijn eigen regels voor de verschillen tussen klanken. Dit worden fonologische regels genoemd. Een fonologische regel voor het Nederlands is bijvoorbeeld dat de P en de T verschillende klanken zijn. Met deze klanken wordt een betekenis-onderscheid aangegeven.
Bijvoorbeeld:
PAARD (= een viervoetig dier) en
TAART (= feestelijk gebak). Of:
PAK (= het werkwoord "pakken" 1e persoon enkelvoud, of kostuum, of pakket) en
TAK (= onderdeel van een boom).
In andere talen kunnen andere klank-onderscheidingen voorkomen. In het Engels is er bijvoorbeeld een fonologisch onderscheid tussen de TH en de S, zoals in
THICK (= dik) en
SICK (= ziek), terwijl we in het Nederlands dat onderscheid helemaal niet kennen. In het Nederlands wordt een TH gezien als een slis-variant van de S, zonder dat dat betekenis-onderscheid veroorzaakt.
THOEP is in het Nederlands gewoon hetzelfde als
SOEP, maar dan slissend uitgesproken.
Bij het zoeken naar de juiste fonologische regels komen kinderen in eerste instantie tot "eigen" fonologische regels.
Uw dochter lijkt bijvoorbeeld te denken dat het gebruiken van een F of G afhankelijk is van de klinker in het woord. In de voorbeelden die u geeft, worden woorden met de klinkers OO en A uitgesproken met een G en worden woorden met een I of een IE met een F.
De klinkers OO en A enerzijds en I en IE anderzijds verschillen van elkaar volgens weer een andere fonologische regel. De OO en de A zijn namelijk "achterklinkers" (ze worden achter in de mond gemaakt, de tongrug trekt iets naar achter) terwijl de I en IE "voorklinkers" zijn (ze worden vóór in de mond gemaakt, de tong gaat naar voren). De F en de G verschillen óók doordat ze respectievelijk voor en achter in de mond worden gemaakt. Uw dochter heeft dus een eigen fonologische regel gemaakt!
U kunt uw dochter helpen door duidelijk te maken dat de F (of de V) en de G een fonologische functie hebben en niet door elkaar gehaald moeten worden, omdat daarmee het betekenis-onderscheid tussen woorden niet meer gemaakt kan worden.
Dit kunt u doen door woord-paren te laten horen, zoals
VOET en
GOED,
VEEL en
GEEL,
VAST en
GAST, of
VAAT en
GAAT. U maakt dan duidelijk dat u niet weet wat ze bedoelt als ze de woorden door elkaar haalt.
U doet dit natuurlijk altijd als een spelletje (dus niet als een les) en alleen zolang ze het zelf leuk vindt. In deze fase van de ontwikkeling kunt u een kind tenslotte niet dwingen iets te leren als het er nog niet aan toe is.
