7 augustus 2001 door Ward van Alphen
Onze zoon (binnekort 4) is een gezellig kind. Je kunt prima met hem kletsen en hij is bijzonder open naar andere volwassenen. Hij kan hen heel samenhangend vertellen wat hij beleefd heeft en spreekt ze ook aan (bijvoorbeeld op een nieuw sieraad wat ze dragen).
Hij heeft een ijzersterk geheugen, wordt tweetalig opgevoed (we wonen in Zwitserland) en gaat hiermee heel makkelijk om. Hij vertaalt op aanvraag elk woord in de andere taal wat erg vroeg schijnt te zijn voor zijn leeftijd.
Als hij buiten speelt, neemt hij echter weinig contact op met zijn leeftijdgenootjes. Hij kijkt op een afstand wat ze aan het doen zijn, speelt echter zelf zelden mee. (Ik denk) omdat hij een aantal keren afgewezen werd door deze iets oudere kinderen of omdat hij er niet altijd is: hij gaat 2 dagen per week naar de crèche.
In de crèche, waar hij met plezier naar toe gaat, vertoont hij echter hetzelfde gedrag. Hij speelt (als hij speelt) graag alleen of zit gewoon een beetje te kijken naar de anderen, is moeilijk te motiveren mee te doen of om zelf iets te spelen. Hij noemt spontaan de namen van twee leidsters als je naar zijn vriendjes vraagt!
Met zijn broertje (2) gaat hij wel heel leuk om. Als deze echter zijn middagdutje doet, gaat hij in een hoek zitten duimen tot zijn broertje weer wakker wordt. Duimen is sowieso zijn favoriete gedrag. Hij is vrijwel niet te motiveren met z'n Duplo, trein, etc. te spelen.
Heb ik het verkeerde speelgoed? Moet ik mijn kind dwingen met anderen te spelen (Ik heb dat geprobeerd maar hij zegt dan dat hij liever naar huis wil gaan.)? Ik ben bang dat hij zich tot een makkelijk (lui) mannetje ontwikkelt en zich bij zijn leeftijdgenootjes tot buitenstaander maakt.
Ik zit al geruime tijd met dit probleem (ca. 1 jaar) en heb het gevoel telkens van strategie te veranderen zonder enig resultaat. Ik weet echt niet hoe ik zijn gedrag kan doorbreken en hoop op steun van jullie.
Als ouder probeer je altijd om rekening te houden met de aard van je kind. Je merkt dat je met een bepaalde aanpak het ene kind wel kunt bereiken, en het andere niet.
Voor mij geldt hetzelfde. Ik probeer mij eerst een beeld te vormen over een kind en over de problematiek, en van daaruit probeer ik mij voor te stellen hoe je er mee om zou kunnen gaan. Soms zal ik er wel naast zitten, mij een verkeerd beeld gevormd hebben van wat er aan de hand is.
Het is een nadeel van deze vraagbaak dat je risico's neemt door met beperkte informatie en zonder een kind te zien toch uitspraken doet. Ik hoop dat ouders dit risico erkennen, en toch iets aan een antwoord kunnen hebben. Dus ook nu weer een antwoord in de zin van: "Wat is er aan de hand?" en "Wat kan je er aan doen?"
Je kan je afvragen of het gedrag van uw zoontje een reactie is op bepaalde omstandigheden, of op bepaalde gevoelens die hij heeft, en in hoeverre speelt er dan nog een aanlegfactor mee? Met dat laatste bedoel ik of er sprake zou kunnen zijn van een contactprobleem, of van een zekere mate van afwachtendheid.
Uw zoontje lijkt zeker een probleem te hebben met bepaalde contacten -- met name die met leeftijdsgenootjes. U beschrijft hem als een gezellig kind. Ik stel mij zo voor dat hij in elk geval in bepaalde situaties het initiatief zal zoeken om contact te leggen.
In andere gevallen is hij afwachtend: die afwachtendheid zou kunnen passen bij wat u zelf "lui" noemt: je hebt nu eenmaal kinderen die veel initiatief nemen. Er zijn ook kinderen die wat meer de kat uit de boom kijken.
Het ingewikkelde is dat sommige kinderen die niet lekker in hun vel zitten, afwachtend worden, zich gaan terugtrekken (een van nature al afwachtend kind zal er nog afwachtender door worden). En kinderen die moeite hebben om in sociale situaties zich volgens de "juiste" sociale codes te gedragen, gaan dit na een tijdje zelf ook merken. Dat kan ook een reden zijn voor terugtrekgedrag.
Dit soort mechanismen worden ook wel beschreven bij bepaalde hoogbegaafde kinderen: ze hebben een ander denkniveau dan leeftijdsgenootjes, vinden daarom geen aansluiting, en gaan zich terugtrekken.
Uw zoontje heeft wellicht een extra handicap: de cultuur thuis is misschien anders dan die op straat en op de crèche. Het zou kunnen dat hij geen moeite heeft met tweetaligheid, maar wel met verschillen in gewoonten, etc. U schrijft dat hij onzeker is geworden van enkele afwijzingen door andere kinderen.
Kortom: het lijkt waarschijnlijk dat er bij uw zoontje een aantal van dit soort factoren samenvallen, en aanleiding geven tot het gedrag wat u beschrijft. U heeft zelf al van alles geprobeerd, zonder succes. In elk geval voelt hij zich thuis prettig en op zijn gemak: dat is één van de dingen waar u voor gezorgd heeft.
U vraagt zich af of u hem niet meer moet stimuleren. Als u dat probeert, sputtert hij tegen. Dat lijkt mij goed te begrijpen, want u laat hem dingen doen waar hij moeite mee heeft, of geen zin in heeft. Het lijkt mij de moeite waard om dit dan toch door te zetten, er iets meer druk op te zetten.
Als u het aan hem overlaat, verandert er niets, terwijl u juist hoopt dat hij kan veranderen, dat hij kan leren spelen met andere kinderen. In het begin zal dat eng zijn, verandering kost tijd, misschien blijft hij zo zijn voorkeuren houden, maar het is de moeite waard om zijn sociale ontwikkeling een zetje te geven.
Zijn er in zijn omgeving wel genoeg kinderen van zijn leeftijd waar hij mee kan spelen? Misschien kunt u op dat vlak nog iets bedenken -- nog een duwtje in de rug. Er van uitgaande dat onzekerheid een rol speelt, moet je een evenwicht vinden tussen het aanbieden van veiligheid en onveiligheid: om angst te overwinnen moet je de angst ook opzoeken...
Als u ondanks uw vasthoudendheid merkt dat er geen verandering optreedt, dan zou ik u aanraden professionele hulp op te zoeken. Het is dan belangrijk om te onderzoeken wat zijn sterke en zwakke punten zijn, zodat u geen dingen van hem verlangt die hij niet aankan, en de aanpak daarop af kan stemmen.
